تخيل اخلاقى را در شخص بر مى انگيزد و تصورى فراخ از رفتار درست اخلاقى به او مى دهد. نيرومند شدن تخيل اخلاقى، مانعى است بر سر راه خطاهاى اخلاقى. كسى كه قصد تعرض به ناموس ديگرى را دارد، كافى است تخيل خود را به كار گيرد و تصور كند كه ممكن است ديگرى همين قصد را در قبال ناموس او داشته باشد، تا از آن باز ايستد. در برخى از روايات معصومان اين گونه پرسشگران را به تخيل وامى داشتند و از ادامه كژروى حفظ مى كردند.

گستره قاعده

با مرور احاديثى كه به نحوى در آن قاعده زرين بيان و يا به آن اشاراتى شده است، مى توان كاربست گسترده آن را در سنت حديثى شيعى يافت. در واقع، معصومان به اين قاعده در سطوح مختلفى استناد كرده اند كه مكمل يكديگر هستند. گاه از اين قاعده به عنوان هنجار و ادبى اجتماعى استفاده شده است. از اين منظر، كسى كه خواهان زندگى كاميابى است، لازم است به اين قاعده تن در دهد و در اين نكته تفاوتى ميان مؤمن و كافر يا شخص اخلاقى و غير اخلاقى نيست. گاه اين قاعده، معيارى براى رفتار اخلاقى است، و شخص مسلمان ملزم است كه آن را به كار گيرد؛ زيرا اخلاق بخشى ناگسستنى از دين است و حتى در عين بى توجهى به پيامدهاى محتمل اين قاعده، بايد به آن تن داد. گاه نيز عمل به اين قاعده تكليفى دينى است كه در سطحى عميق تر از اخلاق قرار مى گيرد و در واقع، بخشى از تكاليف انسان در برابر خداوند به شمار مى رود. گاه اين قاعده، نقشى هنجارين دارد و به كار شناسايى فضايل و رذايل اخلاقى مى آيد. از اين جهت، هر كس مى تواند در موارد دشوار و به جاى درافتادن در دام تعريفات گاه بى فرجام، به سادگى از اين قاعده براى تعريف دقيق فضايل سود گيرد.
گاه نيز اين قاعده، نقشى تنبه انگيز دارد و در موارد گوناگون به وجدان خفته يا كرخت شخص تلنگر مى زند و او را به وظايفش توجه مى دهد. زمانى اين قاعده، معيارى است براى سازوارى منطقى و تفكر عقلانى شخص كه با كمك آن مى توان درجه معقوليت رفتار شخص را سنجيد و سرانجام، اين قاعده قدرت قضاوت درست و عينى و عادلانه را در شخص مى پروراند و او را از خودبينى و خودگرويى، مى رهاند و به افق باز نوع دوستى و دگرخواهى مى رساند.

تأملاتى درباره قاعده زرين

اين قاعده، در كنار شهرت خود، مايه ابهامات و سوء فهم هايى شده، تأملاتى بر انگيخته و پاسخ هايى طلبيده است، كه در اين جا به اختصار به برخى از آنها اشاره مى شود.
يك. اين قاعده، يك قاعده صورى صرف است، به اين معنا كه به شخص نمى گويد، چه كارى خوب است و چه كارى بد، يا چه رفتارى بايسته است و چه رفتارى نبايسته. در برابر تعليمات اخلاقى گوناگونى كه هر يك در پى تشويق عملى يا بازداشتن از عملى خاص است، قاعده زرين صرفا روشى