زبان عربى، «تاو» يا «قاو» است كه نزديك به همان لفظ «قاف» است. لازم به ياد آورى است كه اوصاف خط توهو با كوه قاف يكسان، اما ماهيت آن دو با هم متفاوت است.

بررسى و ارزيابى انديشه وجود كوه قاف در احاديث تفسيرى و متون روايى

نام كوه قاف و يا اوصاف آن در كتب روايى و تفسيرى مسلمانان به چشم مى خورد. چون هدف اساسى از اين پژوهش بررسى جايگاه كوه قاف در آيين اسلام است، مسأله كوه قاف را در دو حوزه روايات تفسيرى و غير تفسيرى به تفصيل دنبال مى نماييم. در اين پژوهش، علاوه بر روايات منقول از معصومين، آراى ديگر افراد، همچون صحابه، نيز مورد ارزيابى قرار خواهد گرفت. لازم به ياد آورى است كه از نظر شيعه روايات منقول از صحابه در صورتى كه از انتساب آنها به پيامبر صلى الله عليه و آله وسلميقين حاصل نگردد، فاقد اعتبار و موقوف تلقى مى گردد، اما از آن جايى كه منقولات صحابه در نزد ديگر فرق اسلامى معتبر است و ممكن است دليل اعتقاد مسلمانان به كوه قاف و تفسير قرآن با توجه بر اين باور قرار گيرد، بررسى موارد مورد بحث، به احاديث منقول از پيامبر و امامان عليهم السلام منحصر نبوده و آراى صحابه را نيز در بر مى گيرد.

الف. كوه قاف در روايات تفسيرى

1. «ق وَ الْقُرْءَانِ الْمَجِيدِ» ^۱

سوره «ق» پنجاهمين سوره قرآن است كه با حروف مقطعه آغاز شده و همانند ديگر سور مكى، به اصول اعتقادى و اثبات معاد پرداخته است. مفسران در تفسير حروف مقطعه راه هاى متعددى را در پيش گرفته و به شيوه هاى گوناگون به تبيين آنها پرداخته اند. برخى اين حروف را از اسرار ميان خدا و پيامبر مى دانند و معتقدند كسى از حقيقت اين حروف آگاهى ندارد. ^۲ اما برخى ديگر براى اين حروف، مدلولات مختلفى را بيان نموده اند. ^۳ مفسران در ذيل آيه نخست سوره «ق»، در تبيين مدلول آن گفته اند:
اين حرف، نامى از نام هاى خداوند متعال، اسمى براى اين سوره مباركه و يا به معناى «قُضِيَ الامر» است. ^۴
برخى در بيان مدلول اين حرف، به كوه قاف اشاره نموده اند و حاصل كلامشان اين است كه مراد از «ق» در آيه، كوهى است كه گرداگرد دنيا را فراگرفته است و ماوراى سرزمين يأجوج و مأجوج قرار دارد. ^۵ اين روايات، در تفاسير طبرى، قمى و مقاتل بدون سند و در تفسير قرطبى و ميبدى به