قال الامام الحسن بن على عليهماالسلام: حدثنى أبى، عن جدى، عن الرضا، عن آبائه، عن على عليهم السلام قال: قال رسول اللّه عليهم السلام : إن اللّه ـ عز و جل ـ اختارنا معاشر آل محمد و اختار النبيين ... و ما اختارهم إلا على علم منه بهم أنهم لا يواقعون ما يخرجون به عن ولايته ... ؛ ۱
۰.امام حسن عسكرى عليه السلام به نقل از امامان پيش از خود از پيامبراسلام صلى الله عليه و آله وسلم نقل مى كند كه فرمود:خداى ـ عز و جل ـ ما اهل بيت را برگزيد و آن گاه پيامبران را برگزيد و از اين رو آنان را برگزيد كه با علم خويش دريافت كه از ايشان خطايى سر نمى زند كه از دايره ولايتش خارج شوند.
۲.صدوق(م۳۸۱ ق) در كتاب علل الشرايع آورده است:الانبياء و الحجج الذين اختارهم اللّه على علم على العالمين؛ ۲
۰.پيامبران و حجت هايى كه خداوند با توجه به علم خويش بر همه خلايق برگزيد.
۳.سيد بن طاووس (م۵۸۹ ق) در كتاب اقبال الاعمال آورده است:قال اللّه ـ تبارك و تعالى ـ : ... انى اطلعت يا عبدى! فى علمى على قلوب عبادى فلم ار فيهم اطوع لى و لا انصح لخلقى من انبيائى و رسلى فجعلت لذلك فيهم روحى و كلمتى ... و اصطفيتهم على البرايا برسالتى و وحيى ... ؛ ۳
۰.خداوند تبارك وتعالى مى فرمايد:من با علم خويش بر دل بندگانم واقف شدم و در بين ايشان كسى را فرمانبرتر و خير خواه تر از پيامبران و فرستادگانم نيافتم؛ لذا از روح خود و از كلمات خود در وجودشان نهادم و آنان را بر ديگر بندگانم برگزيدم.
نتيجه
آنچه از مجموع اين روايات درباره ملاك انتخاب پيامبران و امامان استفاده مى شود، اين است كه:
خداوند با علم ازلى مى دانست كه پيامبران و امامان در آينده، حتى اگر به رتبه پيامبرى و امامت هم نايل نشوند، با اراده و اختيار خود نسبت به انسان هاى ديگر در برابر خداوند مطيع تر و متواضع ترند و بيش از ديگران در مسير اطاعت و بندگى خداوند قرار دارند؛ لذا در ميان همه انسان ها، آنان شايسته تر از ديگران براى رسيدن به رتبه پيامبرى و امامت هستند. بر همين اساس، آنان را از همان ابتدا به عنوان پيامبر و امام براى آينده انتخاب كرد و چون اين انتخاب بر اساس شايستگى آنان بوده است، براى آنان موجب افتخار نيز هست.
توضيح اين مطلب آن است كه:
اگر انتخاب پيامبر از جانب خداوند به اين صورت بود كه از بين تعدادى از انسان ها ـ كه سال ها با يكديگر زندگى كرده اند ـ بهترين و شايسته ترين فرد را به عنوان پيامبر انتخاب مى كرد؛ و كمالات و
1.عيون اخبار الرضا، ج۲، ص ۲۴۴؛ بحار الانوار، ج۵۶ ، ص۳۲۲.
2.علل الشرايع، ج۱، ص۲۴؛ بحار الانوار، ج۵۷ ، ص۳۱۳.
3.اقبال الاعمال، ج۲، ص۳۳۶؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۳۱۳ و ج۲۱، ص۳۱۳.
