قرار داده است. پرسش اين است كه چرا انسان از بروز مشكلات دچار فشار روانى مى گردد؟ و امام عليه السلام با چه روشى به حل اين مشكل مى پردازند؟
مى توان مسأله را به شكل دو مؤلفه اى نيز تحليل كرد. در قسمت نخست حديث، صحبت از مرگ و حوادث پس از آن به ميان آمده و در قسمت دوم، از آسان شدن مصيبت ها. بنابراين، مؤلفه هاى اين حديث عبارت اند از: «ياد مرگ» و «آسان شدن مصيبت ها» و سؤال اين است كه چه رابطه اى ميان ياد مرگ و آسان شدن مصيبت ها وجود دارد و چگونه يادآورى مرگ موجب كاهش فشارهاى روانى مى گردد؟
در هر صورت، بايد مركز ثقل و كليد واژه اصلى را يافت تا چگونگى مسأله روشن شود. در اين مورد، واژه كليدى در خود حديث وجود ندارد و لذا بايد ديگر روايات اين موضوع را مورد بررسى قرار داد. بررسى روايات ياد مرگ نشان مى دهد كه ويژگى برجسته ياد مرگ، انهدام لذت طلبى است. در روايات متعددى از ياد مرگ به عنوان منهدم كننده لذت طلبى ياد شده كه به سه نمونه آن اشاره مى گردد.
امام على عليه السلام در روايتى نقل مى كند كه رسول اللّه صلى الله عليه و آله فرموده است:
أديموا ذكر هاذم اللذات! قالوا: يا رسول اللّه ! و ما هاذم اللذات؟ قال: الموت؛ فانه من اكثر ذكر الموت سلا عن الشهوات و من سلا عن الشهوات، هانت عليه المصيبات و من هانت عليه المصيبات، سارع فى الخيرات.^۱
در حديث ديگرى از رسول خدا صلى الله عليه و آله چنين آمده است:
اكثروا من ذكر هادم اللذات فانكم ان كنتم فى ضيق وسعه عليكم فرضيتم به فاثبتم و ان كنتم فى غنى بغضه اليكم فجُدتم به فاجرتم.^۲
و در حديث ديگرى از آن حضرت چنين آمده است:
اكثروا ذكر هادم اللذات فانه لم يذكره أحد فى ضيق من العيش إلاّ وسعه عليه ولا ذكره فى سعة إلّا ضيقها.^۳
بنا بر اين روايات، مركز ثقل مسأله، «هادم اللذات» بودن ياد مرگ است.
اما در برخى ديگر از روايات نيز از «زهد» به عنوان ره آورد ياد مرگ، ياد شده است.
رسول خدا صلى الله عليه و آله در اين باره مى فرمايد:
اكثروا ذكر الموت، فانه يمحص الذنوب و يزهد فى الدنيا، فان ذكرتموه عند الغنى هدمه و إن ذكرتموه عند الفقر أرضاكم بعيشكم.^۴