درآمدي بر روش‏شناسي فهم معارف روانشناختي از احاديث - صفحه 95

مى توان رابطه را كشف كرد و چگونگى تأثير را توضيح داد.
براى منظور بايد چند مرحله را پيمود:

يك. تعيين مؤلفه ها

نخست بايد مؤلفه هاى يك گزاره را مشخص ساخت و پرسش خود را به صورت دقيق مشخص نمود.

دو. شناخت ويژگى ها

سپس بايد ويژگى هاى يك يا هر دو مؤلفه را شناخت. شناخت ويژگى ها به ما كمك مى كند كه چگونگى رابطه ميان آنها را تشخيص و توضيح دهيم. اما سؤال اين است كه چگونه مى توان به ويژگى ها دست يافت؟
براى اين منظور دو كار مهم بايد صورت گيرد؛ يكى جمع آورى رواياتى كه ممكن است به امر تبيين كمك كنند، ۱ و ديگرى بررسى و استخراج ويژگى ها و نكات مؤثر در تبيين.

سه. بررسى چگونگى ارتباط

در مرحله قبل، اطلاعات لازم جمع آورى شد. اكنون نوبت به جمع بندى و تجزيه و تحليل ويژگى ها فرامى رسد تا وجه يا وجوه تبيين به دست آيند و سپس چگونگى ارتباط توضيح داده شود. بدين منظور چند كار بايد صورت گيرد:

1. تعيين وجه يا وجوه تبيين

وجه تبيين را بايد از ويژگى ها به دست آورد. ويژگى هاى جمع آورى شده يا واحد است و يا متعدد. اگر يكى است، بايد به تجزيه و تحليل آن پرداخت تا وجه تبيين به دست آيد. و اگر چند ويژگى است، بايد آنها را تحليل كرد تا روشن شود آيا همگى به يك وجه برمى گردند، يا بيانگر چند وجه هستند.

2. سنجش يافته ها

پس از به دست آوردن يافته ها بايد آن را محك زد تا صحت مطالب به دست آمده و هماهنگى آن با متن دين اثبات شود. در صورت تأييد مطلب مى توان وارد مرحله بعد شد و در غير اين صورت، بايد نواقص را پيدا نمود و فرايند گذشته را تكرار كرد تا پاسخ صحيح به دست آيد. اين كه روش سنجش چيست و چگونه مى توان صحت يافته ها را تأييد كرد، پرسشى است كه بايد پس از مطالعه بيشتر و شايد در فرصتى ديگر به آن پرداخت.

3. توضيح رابطه

با تكيه بر وجه يا وجوه به دست آمده، اكنون مى توان به توضيح رابطه پرداخت. در اين مرحله و پس

1.ين، همان مرحله تشكيل خانواده حديث است كه در مدل قبل نيز وجود داشت. در اينجا نيز از همين روش استفاده مى شود؛ با توجه به اين نكته كه مراد از خانواده حديث، در اين بحث، احاديثى است كه ما را در شناخت ويژگى هايى كه در تبيين مؤثر است، يارى مى دهند.

صفحه از 108