همانند كسى كه در پى سراب است، او را ناكام كرده ^۱ و جز بر دامنه آرزو و شدت درد و رنجش نمى افزايد. ^۲
از بررسى اين نكات به دست مى آيد كه مى توان مجموعه اين ويژگى ها را در دو گروه تقسيم كرد: يكى داشته هاى حال (نعمت) و ديگرى نداشته هاى آرزو شده. در بخش داشته ها، آرزو موجب كوچك شمارى داشته ها و لذت نبردن از آنها و در بخش نداشته هاى آرزو شده، از يك سو، موجب ناكامى و نااميدى و حسرت، و از سوى ديگر، موجب افزايش دامنه آرزو، و از سوى سوم، سبب افزايش درد و رنج مى گردد.
اكنون با توجه به مجموعه اين اطلاعات طبقه بندى شده مى توان به توضيح رابطه پرداخت و چرايى آن را تبيين كرد. همان گونه كه مشاهده نموديد، آرزوهاى دور از دو جبهه به انسان زيان مى زند: يكى داشته ها و ديگرى نداشته ها. در بخش داشته ها سبب مى شود كه يك انسان آنچه را دارد، كوچك و بى اهميت بشمارد و در نتيجه احساس محروميت كند و كسى كه احساس محروميت كند، از زندگى ناراضى خواهد شد. از سوى ديگر، انسان از لذت بردن از نعمت هاى موجودش نيز محروم مى گردد و همين سبب محروميت از نشاط و افزايش غم و اندوه مى گردد و لذا موجبات نارضايتى را فراهم مى سازد.
و اما در بخش نداشته ها، از يك سو، به دليل اين كه آرزو دور حد توقف ندارد، پيوسته دامنه آرزو گسترده مى شود و از سوى ديگر، چون آرزوها دست نايافتنى اند، فرد در به دست آوردن خواسته هايش ناكام و نااميد گشته و دچار حسرت مى گردد. با چنين وضعيتى وى هر چه تلاش كند، جز بر درد و رنج خود نيفزايد و لذا سطح رضامندى او كاهش مى يابد.
با توجه به همه آنچه گفته شد، به راحتى مى توان رابطه معكوس ميان آرزو و رضامندى را به دست آورد و توضيح داد كه چگونه افزايش آرزو موجب كاهش رضامندى مى گردد. با اين فرايند و پس از كشف چرايى ها در اين مورد و همه موارد مشابه، زمينه براى توليد علم و نظريه پردازى فراهم مى شود؛ به عنوان نمونه نظريه تفاوت چند گانه ^۳ در روانشناسى، به رابطه آرزو با رضامندى پرداخته است. ميكالوس (1985م) معتقد است كه رضامندى حاصل تفاوت (اندك) بين پيشرفت ها و آرزوهاست. بر اساس اين نظريه، آرزوهاى بزرگ رضامندى را تهديد مى كنند. در واقع، «فاصله بين هدف با پيشرفت» ^۴ با رضامندى به صورت همبسته عمل مى كند. بر اساس نظريه فاصله هدف با