بحث از روايى يا ناروايىِ كاربستِ نكاح تحليل در حوزه فقه اسلامى و در عرصه مسائل اجتماعى از مباحث مهمى است كه فقيهان امامى در مواجهه با آن، ضمن اجماع برلزوم آن بعد از تحقق طلاق سوم، براى بازگشت زوجين به زندگى سابق، در برخى از صور، به دو گروه موافق و مخالف طبقه بندى مى گردند. عمده دليلى كه مى تواند، افزون بر كمك به كشف برخى از حِكَم آن، فقيهان را در ارائه نظريه درست يارى دهد، حديث نبوى لعن محلِّل است. بنابراين، مى طلبد كه با تعمّق و مداقّه، حيطه دلالت و نيز سازگارى يا ناسازگارى حكم مستفاد از آن با مقصود شارع از تشريع حرمت بازگشت به همسر مطلَّقه بعد از طلاق سوم روشن گردد. در اين نوشتار، پس از بيان اختصارمندِ مفهوم نكاح تحليل و حكمت آن، به تبيين روايت و بررسى اقسام نكاح تحليل با استفاده از حديث نبوى پرداخته شده است.