سألت اباعبداللّه عليه السلام عن هلال شهر رمضان يغم علينا فى تسع و عشرين من شعبان؟ فقال: لا تصم الا أن تراه، فان شهد اهل بلد آخر فاقضه؛ ۱
۰.روزه نگير مگر اين كه هلال را ببينى.
طايفه دوم. رواياتى كه جمع را مخاطب قرار داده است
۱.صحيحة محمد بن مسلم، عن أبى جعفر عليه السلام ، قال:إذا رأيتم الهلال فصوموا، و إذا رأيتموه فأفطروا، و ليس بالرأى و لا بالتظنى و لكن بالرؤية. ۲
۰.هرگاه هلال (رمضان) را رؤيت كرديد، روزه بگيريد و هرگاه هلال (شوال) را رؤيت كرديد، افطاركنيد و هلال فقط با رؤيت ثابت مى شود، نه با احتمال و گمان.
۲.صحيحة محمد بن قيس، عن ابى جعفر عليه السلام قال:قال امير المؤمنين عليه السلام : اذا رأيتم الهلال فأفطروا...؛ ۳
۰.هرگاه هلال را (رمضان) رؤيت كرديد روزه بگيريد.
طايفه سوم. رواياتى كه بدون خطاب وارد شده است
۱.صحيحة فضيل بن عثمان، عن أبى عبداللّه عليه السلام ، أنه قال:ليس على أهل القبلة إلا الرؤية، و ليس على المسلمين إلا الرؤية؛ ۴
۰.بر اهل قبله و برمسلمين فقط رؤيت حجت است.
۲.معتبرة فضل بن شاذان، عن الرضا عليه السلام (فى حديث) أنه كتب إلى المأمون:و صيام شهر رمضان فريضة، يصام للرؤية و يفطر للرؤية؛ ۵
۰.روزه ماه رمضان واجب است. با رؤيت (هلال ماه رمضان)روزه گرفته مى شود و با رؤيت (هلال ماه شوال) افطار مى شود.
نقد اطلاق روايات رؤيت
اصل اوّلى در الفاظ، به مقتضاى مقدّمات حكمت، اطلاق است؛ مگر آن كه در مقابل آن، دليل يا قرينه اى بر تقييد باشد و بدون قرينه، نمى توان ادّعاى انصراف كرد؛ لكن از اين روايات نمى توان اطلاق را استفاده كرد؛ زيرا اطلاق مورد نظر يا بايد اطلاق زمانى يا اطلاق مكانى باشد و يا اطلاق ابزارى، و هر سه اطلاق در اينجا منتفى است.
1. از روايات رؤيت، اطلاق زمانى فهميده نمى شود؛ زيرا منظور از رؤيت، رؤيت هلال در شب
1.همان، باب ۳، ح۹؛ التهذيب، ج ۴، ص ۱۵۷، ح ۴۳۹؛ الاستبصار، ج۲، ص۶۴، ح ۲۰۶.
2.وسائل، ابواب احكام شهر رمضان، باب ۳، ح۲؛ التهذيب، ج ۴، ص ۱۵۶، ح۴۳۳؛ الاستبصار، ج ۲، ص ۶۳، ح۲۰۳.
3.همان، باب ۳، ح۱۰؛ التهذيب، ج۴، ص ۱۵۸، ح ۴۴۰؛ الاستبصار، ج۲، ص ۶۴، ح ۲۰۷.
4.همان، باب ۳، ح۱۲؛ التهذيب، ج ۴، ص ۱۵۸، ح ۴۴۲؛ الاستبصار، ج ۲، ص ۶۴، ح ۲۰۹.
5.همان، باب ۱، ح۷؛ عيون اخبار الرضا عليه السلام ، ج۲، ص ۱۲۴، ح ۱.
