فرق طريقيت و موضوعيتِ ديدن، در روايات

مفهوم دسته اول روايات

ديدن و شنيدن در اين دسته از روايات، موضوعيت دارد؛ يعنى خود ديدن و شنيدن موضوع است و براى چيز ديگرى طريق نيست، و چيز ديگرى غير از ديدن و شنيدن، جانشين آن نمى شود و روايات مطلق و فراگير است؛ مثلاً: نظر به نامحرم، چه با دوربين و تلسكوپ و چه با چشم عادى حرام است و فرقى بين ديدن با ابزارهايى مثل دوربين و ديدن بدون ابزار نيست.
همچنين است، ثواب شنيدن فضايل حضرت اميرالمؤمنين، چه با گوش و چه با تلفن همراه و راديو و تلويزيون ... . نيز شنيدن صداى مظلوم با هر ابزارى مسؤوليت آور است. نظر به كعبه، نظر به مصحف شريف، شنيدن آيات قرآن با چشم و گوش متعارف يا به وسيله ابزار و وسايل ثواب گفته شده را در بردارد.

مفهوم دسته دوم از روايات

ديدن و شنيدن در دسته دوم از روايات، موضوعيت ندارد؛ يعنى خود ديدن يا شنيدن موضوع نيست، بلكه ديدن و شنيدن طريق است. و ذوالطريق مقدار مسافتى است كه مسافر بايد در هنگام ورود يا خروج به آن آگاهى پيدا كند؛ اگر چه خود مكلف به خاطر عدم بينايى يا عدم شنوايى نتواند مقدار مسافت را تشخيص دهد.
درباره موضوع بحث نيز، مسلما، شارع مقدس كه حلول ماه را منوط به رؤيت فرموده، براى رؤيتْ موضوعيت قايل نيست؛ گر چه رؤيت با چشم متعارف موضوعيت دارد؛ زيرا اگر موضوعيت قايل بود، ديدن جانشين را نمى پذيرفت و راه هاى ديگرى براى رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت هلال معرفى نمى كرد. و همان مقدار رؤيتى كه در زمان شارع مقدس براى مردم قابل دستيابى بوده، همان مقدار معتبر و موضوع حكم بود؛ يعنى رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت با چشم متعارف و معمولى. ^۱

دليل دوم. تمسك به اطلاق روايت على بن جعفر عليه السلام

روايت معتبر على بن جعفر عليه السلام از امام كاظم عليه السلام كه به دو صورت نقل شده است:

۱.به نقل از كتاب مسائل على بن جعفر عليه السلام اين گونه است: و رواه على بن جعفر فى كتابه عن اخيه، قال:سألته عمن يرى هلال شهر رمضان وحده و لايبصره غيره، أ له ان يصوم؟ فقال: اذا لم يشك فيه فليصم وحده و الا يصوم مع الناس اذا صاموا؛ ^۲

۰.از امام كاظم عليه السلام پرسيدم: آيا كسى كه به تنهايى، هلال ماه رمضان را مى بيند و غير از او كسى آن