را نمى بيند، مى تواند روزه بگيرد؟ فرمود: اگر در آن شك ندارد، بايد تنها خود او روزه بگيرد؛ وگرنه، هرگاه مردم روزه گرفتند، او هم روزه بگيرد.

۲.به نقل از كتاب من لايحضره الفقيه، اين گونه نقل كرده است:انه سأل اخاه موسى بن جعفر عليه السلام عن الرجل يرى الهلال فى شهر رمضان وحده و لايبصره غيره، أ له ان يصوم؟ قال: اذا لم يشك فليفطر و الا فليصم مع الناس؛ ^۱

۰.على بن جعفر از برادرش موسى بن جعفر عليه السلام پرسيد: مردى در ماه رمضان، هلال را به تنهايى مى بيند و كسى غير از او آن را نمى بيند، آيا مى تواند روزه بگيرد؟ امام فرمود: اگر شك ندارد، بايد افطار كند و گرنه، با مردم روزه بگيرد.

ظاهر نقل اول، سؤال از هلال ماه رمضان است و ظاهر نقل دوم، سؤال از هلال ماه شوال است. با توجه به وحدت فقرات هر دو روايت، از نظر محتوا يك روايت است و دو روايت مستقل نيست.
پژوهشگرى در تحليل روايت على بن جعفر مى نويسد:
مضمون هر دو، يكى است و آن اين كه اگر كسى به تنهايى هلال را مى بيند و غير از او كسى آن را نمى بيند، هرگاه شك نداشته و به رؤيت خود يقين داشته باشد، ترتب آثار ماه جديد بر او واجب است. تعبير «يرى الهلال وحده و لايبصره غيره» در ديد انفرادى اين شخص ظهور دارد؛ بدين معنا كه تنها اين شخص، هلال را مى بيند و كسى غير از او آن را نمى بيند؛ نه اين كه كسى غير از او هلال را نديده است.
بنابراين، روايت ياد شده، ولو با اطلاق خود، دلالت دارد كه اين شخص، حتى با اين فرض كه چنين ديدى براى ديگر مردم ممكن نباشد ـ مثلاً چشم او ديد غيرمتعارف داشته باشد ـ نيز همين حكم را دارد كه در روايت آمده است. از اين رو، مشروط كردن بينايى و رؤيت به ديدن با چشم متعارف و عادى، وجهى ندارد. ^۲

نقد نظريه اطلاق از روايت على بن جعفر عليه السلام

اين روايت درصدد تبيين وظيفه فردى بيننده است نه استفاده از ابزار؛ همان طور كه فرموده اند: تعبير «يرى الهلال وحده و لايبصره غيره» در ديدن انفرادى اين شخص ظهور دارد؛ بدين معنا كه تنها اين شخص، هلال را مى بيند و كسى غير از او آن را نمى بيند. در اين صورت، گر چه غير از او كسى ديگرى هلال را نديده است، ولى عدم رؤيت هلال براى ديگران باعث سقوط تكليف براى بيننده هلال نمى شود. مضمون اين دو روايت، با مضمون روايات حلبى و منصور بن حازم و عبد الرحمن بن ابى عبداللّه و موثقه اسحاق بن عمار و امثال آن ـ كه قبلا نقل كرديم ـ تفاوتى ندارد و همگى در صدد بيان تكليف فردى و شخصى بيننده است.