مبحث دوم. ديدگاه عدم اطلاق و فراگيرى روايات

كسانى كه ابزار جديد را در رؤيت معتبر نمى دانند و اطلاق روايات را برنمى تابند، به دو دليل مى توانند بر عدم اعتبار آن استدلال نمايند:

دليل اول. انصراف رؤيت هلال به چشم متعارف

از اين منظر، رؤيت در روايات رويت هلال به ديدن با چشم معمولى انصراف دارد و موضوع، ديدن با چشم غير مسلح است و شامل ديدن با چشم هاى مسلح نمى شود. بنابراين، به رويت و ديدن هلال با ابزار رصدى نمى توان در اعلام اول ماه نو اكتفا كرد.دليل آن نيز جز انصراف ادله به چشمان معمولى نيست.

دليل دوم. عدم اعتبار ابزار جديد با تمسك به طريقيت روايات رؤيت

هلال، عبارت است از خارج شدن ماه از زير شعاع، به ميزانى كه ديده شدن آن، با چشم معمولى، نه به كمك دوربين نجومى، امكان پذير باشد. ديدن، تنها يك راه است؛ يعنى اگر هلال، تحقق يابد و از آن سوى، علمى نسبت به آن پيدا شود، نه خيال و گمان، موضوع تحقق مى يابد و حكم نيز، بر آن مترتب مى شود؛ يعنى اصل رؤيت طريقيّت دارد؛ آن هم طريق براى حصول يقين يا اطمينان به رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت حلول ماه تازه و نو. و ذوالطريق تولد ماه نيست، بلكه رؤِيت پذيرى است؛ يعنى وجود هلال در مطلع. از روايات وارد شده استفاده مى شود، كه رؤيت نسبت به هلال، عنوان طريقى دارد و رؤيت طريق است براى اطمينان به رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت هلال ماه در آسمان، بعد از آن كه از محاق خارج شده است؛ به مقدارى كه قابليت رؤيت با چشم معمولى را داشته باشد.

شاهد اول

روايات رؤيت، ديدن را مقدّمه اى براى يقين قرار داده و فرموده اند: شهر رمضان با رأى و تظنّى حاصل نمى شود.

۰.صحيحة محمدبن مسلم، عن أبى جعفر عليه السلام آورده است كه فرمود:الف.
إذا رأيتم الهلال فصوموا، و إذا رأيتموه فافطروا، و ليس بالرأى و لا بالتّظنّى و لكن بالرّؤية؛ ^۱

۰.هرگاه هلال را (رمضان) رؤيت كرديد، روزه بگيريد و هرگاه هلال را (شوال) رؤيت كرديد افطار كنيد. و با احتمال و گمان حاصل نمى شود، بلكه با رؤيت حاصل مى شود.

۰.صحيحة إسحاق بن عمّار، عن أبى عبداللّه عليه السلام أنّه قال:ب.
فى كتاب على عليه السلام : صم لرؤيته و أفطر لرؤيته، و إيّاك و الشكّ و الظنّ... . ^۲