قلت له: كم يجزى فى رواية الهلال؟ فقال: ان شهر رمضان فريضة من فرائض اللّه فلاتؤدوه بالتظنى، و ليس رؤية الهلال ان يقوم عدة فيقول واحد: قد رايته و يقول الاخرون: لم نره، اذا رآه واحد رآه مئة و اذا رآه مئة رآه الف. و لايجزى فى رؤية الهلال اذا لم يكن فى السماء علة اقل من شهادة خمسين و اذا كانت فى السماء علة قبلت شهادة رجلين يدخلان و يخرجان من مصر؛ ^۱

۰.از امام صادق عليه السلام پرسيدم: ديدن چند نفر براى اثبات رؤيت هلال كافى است؟ فرمود: ماه رمضان فريضه اى از فرايض الهى است؛ پس آن را با گمان ادا نكنيد. رؤيت هلال، آن نيست كه عده اى براى رؤيت برخيزند، سپس يكى از آنان بگويد آن را ديده ام و ديگران بگويند نديده ايم. هرگاه يك نفر هلال را ديده باشد، صدنفر آن را ديده اند و هرگاه صد نفر آن را ديده باشند، هزار نفر آن را ديده اند. در رؤيت هلال، اگر در آسمان مانعى وجود داشته باشد، شهادت كمتر از پنجاه نفر كفايت نمى كند و اگر مانعى در آسمان وجود داشته باشد، شهادت دو مرد كه (از جايى ديگر، به شهر وارد شده يا از شهر خارج شده و در جايى ديگر هلال را ديده باشند، پذيرفته مى شود.

۳.روايت ابو العباس از امام صادق عليه السلام كه فرمود:الصوم للرؤية و الفطر للرؤية و ليس الرؤية ان يراه واحد و لا اثنان و لا خمسون؛ ^۲

۰.روزه با رؤيت و فطر با رؤيت است و رؤيت، آن نيست كه يك نفر يا دو نفر يا پنجاه نفرهلال را ببينند.

بنابر اين، طريقيت صفتى براى رؤيت است و هيچ گونه دخالتى در صاحب طريق ندارد؛ يعنى ديدن ـ كه اماره است ـ موضوعيت ندارد، تا ديدن با هر ابزارى را شامل گردد؛ بلكه ديدن ابزار و طريقى براى يافتن پديده اى است كه آن پديده موضوع حكم است. و اين موضوع از هر راهى و با هركيفيتى به دست آيد، حجت است. و شارع طريقيت رؤيت را جعل كرده تا مكلف را به واقع برساند كه در صورت رسيدن به واقع منجز است و در صورت تخلف از واقع معذر است.
آنچه در شروع ماه قمرى مهم است، امكان رؤيت هلال است؛ يعنى نور هلال بعد از ولادتش به درجه اى رسيده باشد كه ديدن آن، با چشم عادى امكان پذير باشد؛ چون ميزان صرفا رؤيت پذيرى با چشم عادى غير مسلح است. و در اين زمينه ابزار فقط مى تواند به عنوان كمك كار مورد استفاده قرار گيرد.

مبحث سوم: سيره پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم و اميرالمؤمنين عليه السلام

پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم و نيز اميرالمؤمنين عليه السلام در زمان خويش به عنوان حاكم مسلمانان رؤيت پذيرى با چشم متعارف را ملاك اول ماه قرار مى دادند كه نمونه هايى از آن را يادآور مى شويم: