دستور فرمود كه روزه خود را افطار كنند و فردا براى نماز عيد حاضر شوند

۵.در وسائل از حماد بن عيسى، از عبداللّه بن سنان، ازمردى روايت كرده كه گفت:صام على عليه السلام بالكوفة ثمانية و عشرين يوما شهر رمضان فرأوا الهلال فامر مناديا ينادى: اقضوا يوما فان الشهر تسعة و عشرون يوما؛ ^۱

۰.على عليه السلام در كوفه در ماه رمضان بيست و هشت روز روزه گرفت. آن گاه، هلال مشاهده شد. پس آن حضرت به منادى فرمان داد تا در ميان مردم اعلام كند كه يك روز روزه قضا بگيرند؛ زيرا ماه بيست و نه روز است.

البته در صورت صحت اين روايت بايد گفت: ائمه عليهم السلام مأمور به ظاهر بوده اند.
از اين روايات استفاده مى شود كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وسلم و اميرالمؤمنين عليه السلام بدون اين كه از علم ويژه خود استفاده كنند، پس از ثابت شدن هلال توسط مردم با چشم متعارف، آن را براى مردم اعلام مى فرموده اند.
رفتار پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم و ائمه معصوم عليهم السلام در غير موارد اختصاصى آنان، الگوى سايرين است و پيروى از آنان واجب است.

نتيجه

ديدن و شنيدن در دسته اى از روايات، موضوعيت دارد يعنى خود ديدن و شنيدن موضوع است و براى چيز ديگرى طريق نيست، و چيز ديگرى غير از ديدن و شنيدن، جانشين آن نمى شود. و اين دسته از روايات مطلق و فراگير است. هم شامل چشم متعارف مى شود و هم شامل چشم مسلح مى گردد؛ مثلاً: نظر به نامحرم، چه با دوربين و تلسكوپ و چه با چشم عادى حرام است و فرقى بين ديدن از ابزارهايى مثل دوربين و ديدن بدون ابزار نيست،
ديدن و شنيدن در دسته دوم از روايات، موضوعيت ندارد؛ يعنى خود ديدن يا شنيدن موضوع نيست، بلكه ديدن و شنيدن طريق است. و ذوالطريق مقدار مسافتى است كه مسافر بايد در هنگام ورود يا خروج به آن آگاهى پيدا كند؛ اگر چه خود مكلف به خاطر عدم بينايى يا عدم شنوايى نتواند مقدار مسافت را تشخيص دهد. و شارع مقدس حلول ماه را منوط به رؤيت فرموده است. اگر براى آن موضوعيت قايل بود، راه هاى ديگرى براى رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت هلال معرفى نمى كرد و ديدن، جانشين نمى پذيرفت.
بنابراين، همان مقدار رؤيتى كه در زمان شارع مقدس براى مردم قابل دستيابى بوده، همان مقدار معتبر و موضوع حكم است؛ يعنى رؤيت پذيرى يا امكان رؤيت با چشم متعارف و معمولى. آنچه در شروع ماه قمرى مهم است، امكان رؤيت هلال است؛ يعنى نور هلال بعد از ولادتش به درجه اى