ادب در پنهان كردن زشتى و كنايه از اقبح به احسن است، و در باب كذب و ريا داخل نمى شود، بلكه از باب تجمل و حيا از مردم است. ۱
مناوى در شرح روايت «إذا عَطَسَ أحدُكم فَليضَع كَفَّيه على وَجهِه وَليخفَضْ صَوْتَه» مى نويسد:
اين نوعى ادب در ميان هم نشينان است، زيرا خداوند از بلند كردن صدا و خميازه كشيدن بيزار است ... ۲
ملا محمد صالح مازندرانى درباره روايت «وإذا لَقِىَ واحدٌ جَماعَةً سَلَّمَ الواحدُ على الجماعةِ» مى نويسد:
اين از آداب است، خواه فرد واحد افضل و اعلم از جماعت باشد خواه نباشد، زيرا روايت است كه وقتى اميرالمؤمنين عليه السلام از كنار قومى مى گذشت، و بر آنان سلام مى كرد. البته اگر جماعت بر فردى كه از آنان افضل است، سلام كنند، علاوه بر ثواب فضيلت تقدم به سلام، ثواب فضيلت بزرگداشت عالم را نيز از خود كرده اند. ۳
مرحوم علامه مجلسى نيز بلند نكردن صدا را نوعى ادب شمرده است. ۴
ج. روايات طبّى
ائمه معصوم عليهم السلام همان طور كه به درمان بيمارى هاى روح انسان مى پردازند، در پيشگيرى و درمان بيمارى هاى جسم او نيز توصيه هاى زيادى دارند. اما ائمه عليهم السلام در اين روايات همانند پزشكى هستند كه براى بيمار خود نسخه اى مى پيچد و ممكن است اين نسخه مختص همان بيمار باشد و براى ديگرى مفيد نباشد، چه رسد به رواياتى كه صدها سال پيش از اين و براى مردمى متفاوت با مردمان معاصر صادر شده اند، و همان گونه كه شيخ صدوق مى گويد، در اين ميان رواياتى وجود دارند كه مخالفان براى زشت جلوه دادن صورت مذهب در نزد مردم وارد كتاب ها كرده اند، يا رواياتى كه راوى آن دچار سهو شده است، و بالاخره رواياتى كه راوى قسمتى از آن را حفظ، و بقيه را از ياد برده است. ۵
اما با اين حال، از يك سو ضعف سند دليل صادر نشدن حديث نيست، همان طور كه صحت سند دليل صدور قطعى آن نيست، و از سوى ديگر، به سادگى نمى توان حكم كرد كه درمان مطرح شده در روايات مختص افرادى معين است و شامل ديگران نمى شود. ۶ بنابراين، براى بررسى دقيق اين موضوع، محدثان از گذشته هاى دور به دسته بندى روايات طبى پرداخته اند؛ شيخ صدوق رحمه الله در
1.النهاية فى غريب الحديث، ج۱، ص۷۵.
2.فيض القدير شرح الجامع الصغير، ج۱، ص۵۱۷ .
3.شرح اصول الكافى، ج۱۱، ص۱۱۵.
4.بحارالأنوار، ج۷، ص۴۳؛ و نيز ر.ك: همان، ج۷۱، ص۴۳ ـ ۴۴؛ منية المريد، ص۳۴۹ ـ ۳۵۰.
5.الاعتقادات فى دين الإمامية، ص۱۱۵.
6.موسوعة الأحاديث الطبية، ج۱، ص۱۹.
