از «زيادت و نقصان» در احاديث بحث شده است. باب دوم درباره احاديث موضوع بوده و شامل چهار فصل است. شوشترى در فصل اول به نقد روايات مربوط به ديدار با امام زمان (عج) و در فصل دوم به روايات تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام پرداخته است. عنوان فصل سوم، دلالت بر احاديثى دارد كه از روى غرض ورزى در آنها كم و زياد شده يا پاره اى واژگان شان تغيير يافته است. فصل چهارم نيز حاوى برخى ديگر از احاديث موضوع است. دعاهاى محرّف و مصحّف عنوان دو فصل از باب سوم كتاب است. ۱
كتاب الأخبار الدخيلة ـ كه محصول سال ها تتبّع و تأمّل علامه شوشترى است ـ كتابى ارزشمند و حاوى نكاتى سودمند و مشكل گشاست كه شايد نتوان در تأليفات علماى شيعه براى آن نظيرى يافت. با مرورى بر عناوين ابواب و فصل هاى اين مجموعه، مى توان به گستردگى موضوعات مطرح در آن پى برد؛ ۲ ولى با اين حال از حيث شكل و ترتيب و نيز از جهت محتوا و تعبيرات خالى از ضعف و اشكال نيست كه در زير به برخى از آنها مى پردازيم: ۳
1. يكى از ايرادهاى طرح شده به نام گذارى كتاب است. كاربرد واژه دخيل براى احاديث، ابتكار علامه شوشترى است؛ چرا كه اين واژه پيشينه اى در مصطلح الحديث ندارد. ظاهرا قصد او جعل واژه اى بوده است كه داراى معناى اعم از تحريف، تصحيف و وضع بوده و بر هرگونه دستبرد و دگرگونى در حديث دلالت كند. اما اين اصطلاح موهم ساختگى بودن كل روايات طرح شده در اين كتاب است و افراد كم اطلاع فريب نام كتاب را خورده، گمان مى كنند اين چهار جلد مجموعه احاديث موضوع است؛ در حالى كه پس از رجوع به كتاب روشن مى شود، مؤلف درصدد طرح رواياتى بوده كه از جهات مختلف دچار اشكال اند و به هيچ عنوان مدعى گردآورى روايات مجعول نيست. ۴ حتى در مواردى ضمن نقد روايت، بر استوارى آن صحه گذاشته است. از اين رو برخى معتقدند عنوان الأخبار الدخيلة انتخاب مناسبى نبوده است. ۵
1.ر.ك: الأخبار الدخيلة، ج۱، ص۲۷۲ ـ ۲۷۳، فهرست كتاب.
2.اين كتاب از جهات مختلف مورد تحليل و بررسى قرار گرفته است كه فهرست آنها در ذيل مى آيد: «سخنى درباره الأخبار الدخيلة علامه (محقق) شوشترى»، رضا استادى؛ «سيرى در كتاب الأخبار الدخيلة»، عبدالمهدى جلالى؛ «معيارهاى نقد دعا در الأخبار الدخيلة»؛ «روش علامه شوشترى در نقد سند»، همو؛ همچنين برخى در مقام دفاع از انتقاداتى كه در اين كتاب به پاره اى احاديث طرح شده مقالاتى نگاشته اند؛ نظير: «النقود اللطيفة على الكتاب المسمى بالأخبار الدخيلة»، آية اللّه صافى گلپايگانى؛ «دفاع از حديث۱»، مهدى حسينيان قمى؛ «دفاع از حديث۸»، همو؛ «دفاع از حديث۹»، همو؛ «دفاع از حديث۱۰»، همو؛ «دفاع از حديث۱۱»، همو.
3.ر.ك: «النقود اللطيفة على الكتاب المسمى بالأخبار الدخيلة» ص۱۳۶؛ «سخنى درباره الأخبار الدخيله علامه (محقق) شوشترى»، ص۱۶، ۱۸ ـ ۱۹؛ نيز: «روش علامه شوشترى در نقد سند»، ص۷۸، پانوشت۲۳.
4.ر.ك: «آية اللّه علامه حاج شيخ محمدتقى شيخ (شوشترى) رجالى عظيم معاصر»، ص۹. «سخنى درباره الأخبار الدخيله علامه (محقق) شوشترى»، ص۱۸ نسبت روايات موضوع ـ كه در كتاب تصريح به جعل آنها شده ـ به كل روايات مذكور در كتاب را ۲۵۱ (چهل تا از هزار روايت) دانسته است (نيز ر.ك: «گفتگو با آية اللّه رضا استادى»، ص۱۳ ـ ۱۴).
5.ر.ك: «دفاع از حديث۹»، ص۱۲۵ ـ ۱۲۶.
