روش‏ شناسي علامه محمّد تقي شوشتري در نقد احاديث ساختگي - صفحه 225

2. نحوه دسته بندى روايات در فصل ها يكى از مهم ترين كاستى هاى اين كتاب است. عدم پايبندى به معيارى واحد براى تفكيك فصل هاى كتاب، تكرارى بودن پاره اى عناوين، روشن نبودن منظور مؤلف از عنوان بعضى فصول و ناسازگارى روايات با عناوين، موجب بى نظمى در تنظيم احاديث كتاب شده است. به علاوه، هماهنگى نداشتن فصول كتاب با فصل بندى رايج در كتب فقهى موجب دشوارى استفاده از كتاب شده است. البته بايد پذيرفت كه دسته بندى جامع و مانع روايات با توجه به تنوع و گستردگى موضوعات طرح شده درباره آنها كارى دشوار و شايد غيرممكن باشد، ولى با افزودن فهرست روايات در انتهاى كتاب مى توان اين نقص را تا حد زيادى جبران كرد.
3. در بسيارى موارد آنچه به عنوان نظر مؤلف مطرح شده، بيش از يك احتمال و گمان نيست و استدلال هاى ذكر شده نافى ديگر احتمالات نيست، ولى تعبير او چنان است كه از آن قطع و جزم برداشت مى شود.
4. چنان كه پيش تر اشاره شد، علامه شوشترى مشابه همين كار را در كتاب هاى ديگر خود نظير النجعة و قاموس الرجال انجام داده است كه بايد مواردى كه در الأخبار الدخيلة نيامده، از كتاب هاى ديگر استخراج و به فصول مربوط اضافه شود. همچنين مطالب مذكور در مجلدات دوم تا چهارم بايد در جلد اول درج شود. بدين ترتيب، مجموعه اى كامل از ديدگاه ها و انتقادات وى يكجا گرد آيد.
5 . كتاب الأخبار الدخيلة نيازمند چاپ تحقيقى و منقّح است. ذكر مصادر روايات و منقولات در پانوشت و تهيه فهارس علمى نظير فهرست اعلام و اماكن، فهرست آيات و روايات، فهرست مصادر و ... از لوازم كار علمى و تحقيقى شايسته است. ۱

ضرورت نقد احاديث

علامه شوشترى در ضمن مباحثى كه در نقد احاديث جعلى طرح كرده، بارها بر اهميت و لزوم اين كار تأكيد كرده است. او معتقد است روايات از گزند جعل و دسّ در امان نمانده اند و بزرگان شيعه، از گذشته تا كنون، به اين موضوع توجه داشته اند و از اين رو، در پذيرش اخبار منقول و منسوب به معصومان عليهم السلام بسيار دقت و احتياط مى كردند. ۲ مثلاً بارها به يونس بن عبدالرحمان، از ياران و راويان امام كاظم و امام رضا عليهماالسلام، ۳ گفته مى شد: چقدر زياد رواياتى كه شيعيان نقل مى كنند، انكار مى كنى! و او به اين روايت از امام صادق عليه السلام استناد مى كرد:

1.با اين كه آية اللّه استادى در نشريه آينه پژوهش سال ششم (مرداد و شهريور۷۴) بنابر هماهنگى انجام شده با سرپرست دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين قم وعده داده بودند چاپ تحقيقى و مهذّب كتاب تحت نظر شخص ايشان و با همكارى گروهى از فضلا در دو مجلد با نام ترتيب الأخبار الدخيلة و تهذيبها منتشر شود، با گذشت بيش از دوازده سال همچنان اين وعده تحقق نيافته است.

2.ر.ك: الأخبار الدخيلة، ج۱، ص۲۱۷.

3.ر.ك: رجال النجاشى، ص۴۴۶ ـ ۴۴۸.

صفحه از 241