نتيجه

1. كتاب الأخبار الدخيلة از جمله آثار پيشتاز در حوزه نقد متنى و سندى احاديث شيعى و شناسايى احاديث محرّف، مصحّف و موضوع است. محمدتقى شوشترى، مؤلف كتاب، با وسعت دانش و تبحّر فوق العاده در نقد و بررسى احاديث، اثرى ممتاز در اين باب عرضه كرده است.
2. علامه شوشترى براى شناسايى و نقد احاديث ساختگى از معيارهاى گوناگون بهره گرفته كه در تحقيق حاضر معرفى شده اند. تعارض با قرآن، سنت صحيحه، عقل يا علم، تاريخ قطعى، معتقدات كلامى شيعه، حكم مشهور فقهى در شيعه و نيز بررسى سندى روايت از جمله معيارهاى بيرونى براى نقد روايت است. او همچنين در مواردى روايت را در بوته نقد درونى قرار داده و با مقايسه مضمون آن با اخبار مشابه يا تحليل درونى روايت شواهدى براى موضوع بودن روايت عرضه كرده است.
3. هر يك از معيارهاى فوق، تنها قرينه اى بر جعلى بودن خبر محسوب مى شود. از اين رو، شوشترى براى اثبات مجعول بودن روايت، صرفا به يك معيار بسنده نكرده و با تحليل روايت از زواياى گوناگون، آن را با سنجه هاى مختلف محك زده است. بنابراين ايراد كسانى كه مى گويند آنچه شوشترى در نقد روايات آورده، تنها يك احتمال و گمان است و نمى توان به قطع حكم به وضع روايت كرد، چندان مقبول نمى نمايد. البته اين به معناى پذيرش همه شواهد و ادلّه اى كه او بدين منظور ارائه كرده نيست؛ چنان كه بر برخى ادلّه وى خدشه وارد شده است.
4. چنان كه پيش تر اشاره شد، كتاب الأخبار الدخيلة نيازمند چاپ تحقيقى و منقّح است. يكپارچه سازى چهار جلد در مجلدى واحد، افزودن آراى علامه در حوزه نقد سندى و متنى روايات در آثار ديگر او، نظير النُجعة و قاموس الرجال به اين كتاب، ذكر مصادر روايات و منقولات در پانوشت و تهيه فهارس علمى در پايان كتاب موجب مى شود تا از يك سو بهره گيرى از فوايد علمى اين كتاب بيشتر و سهل تر شود و از سوى ديگر، با افزودن تعليقات انتقادى به ادلّه اى كه از استوارى كامل ندارد، زمينه نقد علمى و سازنده آن فراهم گردد.

كتابنامه

ـ «آيه اللّه علامه حاج شيخ محمدتقى شيخ (شوشترى) رجالى عظيم معاصر»، رضا استادى، كيهان فرهنگى، ش،13، ص3 ـ 11.
ـ الأخبار الدخيلة، محمدتقى شوشترى، تحقيق: على اكبر غفارى، تهران: مكتبة الصدوق، 1390 ـ 1401ق.
ـ اختيار معرفة الرجال المعروف برجال الكشى، كشى، تحقيق: حسن مصطفوى، مشهد، 1348ش.