اِسناد در روايات اسلامى ^۱

جيمز رابسون

ترجمه: مرتضى شوشترى ^۲

چكيده

ارائه اِسناد يكى از ويژگى هاى بارز در نوشته هاى عربى و يكى از مهم ترين اركان حديث است. در اين نوشتار، ابتدا سخن دانشوران اسلامى درباره اهميت اسناد ذكر شده، سپس نظريات پاره اى از محققان غربى درباره اين موضوع مرور شده است. زمان پيدايش و چگونگى شكل گيرى اسناد، ديگر موضوعى است كه در اين نوشتار بدان پرداخته مى شود. نقد ديدگاه برخى از خاورشناسان، بويژه شاخت، درباره اسناد و ذكر نمونه هايى از اسانيد ابن اسحاق براى نشان دادن چگونگى حفظ اسانيد متقدم در ميان محدّثان متأخر نيز از مباحث مطرح شده در اين نوشتار است.

كليد واژه ها: اِسناد، اعتبار سند، اعتبار حديث، خاورشناسان و اسناد.

يكى از ويژگى هاى بارز در نوشته هاى عربى، ارائه اِسناد، يعنى زنجيره اى از مصادر و منابع هنگام سخن گفتن از گذشته است. اين ويژگى، به هيچ روى، محدود به آثار حديثى نيست و هر كه بخواهد با منبع نخستين ارتباط يابد، از اين روش ـ كه ظاهرا دقيق ترين است ـ بهره مى برد. اهميت اِسناد در علم حديث بدان پايه است كه احاديث، بدون آن، فاقد ارزش تلقى مى شوند و از اين رو، مى گويند اِسناد، نيمى از علم الحديث است؛ چه هر حديث دو بخش دارد: يكى متن و ديگرى اِسنادى كه ضامن آن است.
نخست به نقل سخنانى چند در ستايش اِسناد مى پردازيم كه به افرادى سرشناس منسوب اند.