معناى اصطلاحى واژه «مناقب»
واژه «منقَبت» در اصطلاح به معناى صفات نيكو و برجسته و فضايل اخلاقى و رفتارى ۱ به كار مى رود. در مقابل اين واژه، واژه «مثلَبت» (مفرد مثالب) به معناى نقيصه، كاستى و يا زشتى ۲ قرار دارد. منقبت يا مناقب راه يا راه هايى هستند كه ما را در شناخت حقيقت وجودى صاحبان اين صفات برجسته و نيكو يارى مى رساند.
از آنجا كه واژه «فضايل» با واژه «مناقب» هم معنا بوده و در بسيارى موارد به جاى يكديگر و به يك معنا به كار رفته اند، دقت نظر در معانى لغوى و اصطلاحى اين واژه نيز ضرورى به نظر مى رسد.
معناى لغوى واژه «فضايل»
واژه «فضيلت» (مفرد فضايل) از ريشه «ف ض ل» مشتق شده و در مقابل «نقيصه» ۳ قرار دارد كه در كاربرد لغوى، به معناى «احراز برترى درجه در اثر انجام فضل (احسان، نيكى و ...) ۴ به كار رفته است.
معناى اصطلاحى واژه «فضايل»
با توجه به معناى لغوى اين واژه، فضيلت يا فضايل عبارت است از صفت يا صفات برجسته و نيكويى كه سبب برترى يك فرد يا گروه نسبت به ديگران مى شود.
استشهاد به فضايل و مناقب، چرا و چگونه؟
نگاهى تاريخى به رويدادهاى واپسين دوران زندگانى پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم و اندكى پس از وفات ايشان، از يك حقيقت تاريخى پرده برمى دارد و آن، اين كه نخستين و جدى ترين عرصه رويارويى دو گروه از مسلمانان، براى دست يابى به يك آرمان مهم سياسى، «رخداد سقيفه» است؛ رخدادى كه در پى آن، دو گروه مهم جامعه اسلامى آن روزگار، يعنى مهاجران و انصار، رو در روى يكديگر ايستاده و با ناديده گرفتن بسيارى از حقوق و حقايق، براى در دست گرفتن جايگاه مهم خلافت، به اثبات لياقت خويش پرداخته و فضايل و مناقب خويش را پيش كشيدند.
گذشته از درستى يا نادرستى گفته هاى اين دو گروه، آنچه براى ما از اهميت بسزايى برخوردار است، آن است كه در اين رويداد مهم تاريخى براى نخستين بار به فضايل و مناقب فردى و گروهى
1.كتاب العين، ج۵، ص۱۸۰؛ مفردات غريب القرآن، ص۵۰۳؛ لسان العرب، ج۱، ص۷۶۸ و ۷۷۰؛ تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱ ص۴۹۳؛ معجم مقاييس اللغة، ج۵ ، ص۴۶۶.
2.لسان العرب، ج۱، ص۷۶۸؛ تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱، ص۴۹۳.
3.الصحاح تاج اللغة و صحاح العربية، ج۵، ص۱۷۹۱؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۵۲۴؛ مجمع البحرين و مطلع النيرين، ج۳، ص۴۰۹.
4.كتاب العين، ج۷، ص۴۴؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۵۲۴؛ القاموس المحيط، ج۴، ص۳۱؛ مجمع البحرين و مطلع النيرين، ج۳، ص۴۰۹.
