ذكر اين نكته لازم به نظر مى رسد كه بسيارى از عالمان پيشين در كتاب هاى خود به فراخور بحث از قاعده عقلانى «تقدّم افضل بر مفضول» سخن گفته و آن را در شمار بديهيات عقلانى دانسته اند.
قاضى نعمان مغربى (م 363ق) در مقدمه كتاب المناقب والمثالب، انكار برترى افضل از سوى مفضول را يك حقيقت تلخ تاريخى برشمرده و گويد:
اين حقيقت تلخ تاريخى هم اكنون جريان دارد و در آينده نيز جريان خواهد داشت. انكار برترى افضل از سوى مفضول، نخستين اشتباه و گناهى است كه انس و جن در آسمان ها و زمين مرتكب شده اند. نزاع و كشمكش بر سر فضيلت و برترى با صاحبان فضايل، همه شرف و منزلت پيشين را از بين مى برد. ماجراى سرپيچى ابليس از سجده بر آدم عليه السلام و دشمنى قابيل با هابيل بر سر پذيرش قربانى، نمونه هايى از رويارويى افضل و مفضول به شمار مى روند. ۱
سيد مرتضى (م 436ق) بر اساس سيره عقلا و ابوصلاح حلبى (م447ق) تقديم مفضول بر افضل را در هر كارى قبيح مى شمرند. ۲ ابوالفتح كَراجَكى (م449ق) نيز تقديم مفضول بر افضل را از مصاديق ظلم و جور ذكر مى كند. ۳
رخداد تاريخى «منع نقل و تدوين حديث» و رابطه آن با احاديث فضايل اهل بيت عليهم السلام
يكى از رخدادهاى مهم تاريخى كه در متون تاريخ حديث بدان اشاره شده، رخداد «منع نقل و تدوين حديث» است. عالمان بسيارى در آثار خويش به بررسى ابعاد گوناگون اين واقعه تاريخى پرداخته اند؛ ريشه يابى، نقد يا توجيه ادله مانعان نقل و تدوين حديث، بررسى افكار و جريانات سياسى اثرگذار در اين پديده، آسيب شناسى و اشاره به پيامدها و ده ها موضوع ديگر در اين كتاب ها مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.
پديده «منع تدوين حديث» زاييده اجتهاد و رأى صحابه است و در روايات نبوى اثرى از آن به چشم نمى خورد.
از آنجا كه بخش گسترده اى از احاديث نبوى صلى الله عليه و آله وسلم درباره اهل بيت عليهم السلام ، با منافع و مصالح دستگاه حاكم در تقابل و تضاد بوده و پايه هاى حكومت آنان را متزلزل مى ساخته است، دستگاه حاكم اموى و كارگزاران آنها بر آن شدند تا از نشر و گسترش آنها جلوگيرى كنند.
در اين روايات به فضيلت و برترى اهل بيت عليهم السلام و شايستگى آنان براى دست يابى به منصب خلافت اشاره و از آنان به عنوان همراهان و همنشينان قرآن ياد شده است. به روشنى پيداست كه گسترش اين روايات در ميان مردم، ضمن پرده بردارى از ماهيت واقعى خلفا، افكار مردم را به سوى اهل بيت عليهم السلام و حمايت از آنها رهنمون مى ساخت.
1.المناقب والمثالب، ص۲۰.
2.الشافى فى الإمامة، ج۲، ص۴۱؛ تقريب المعارف، ص۱۵۰.
3.التعجّب مِن أغلاطِ العامّة فى مسألةِ الإمامَة، ص۷۰.
