پيش تر گزارش هاى تاريخى را كه از وقوع سختى هاى فراوان براى ناقلان فضايل اهل بيت عليهم السلام حكايت داشت از نظر گذرانديم؛ سختى هايى چون شكنجه، زندان، انزوا و تبعيد، تحريم اقتصادى، تهديد از سوى دستگاه حاكم، قتل و ... . ۱ در چنين شرايطى چگونه ممكن است شيعيان به جعل و وضع احاديثى در فضايل اهل بيت عليهم السلام دست زده باشند؟! اين ادعا، ادعايى سست و بى پايه است كه ادله عقلانى و حقايق تاريخى آن را برنمى تابند. ۲
تنوع تأليف در زمينه مناقب نگارى
نگاهى به عناوين و محتواى كتاب هايى كه طى قرن هاى مختلف، در يك موضوع، به رشته تحرير در آمده، ما را با شيوه و گونه هاى مختلف نگارش در آن موضوع آشنا مى سازد. همچنين از آنجا كه در هر برهه از زمان يك يا چند شيوه خاص نگارشى مدنظر قرار گرفته، با اين نگاه مى توان به ميزان رويكرد عالمان، در يك دوره زمانى، به يك يا چند شيوه نگارشى در آن موضوع دست يافت.
در زمينه مناقب نگارى نيز همچون ديگر عرصه ها با تنوع سبك يا موضوعِ تأليف رو به رو هستيم. بر پايه پژوهش هاى انجام گرفته، در پنج قرن نخست اسلامى، بيش از (220) عنوان ۳ كتاب با موضوع مناقب اهل بيت عليهم السلام نگاشته شده است. پس از مطالعه و بررسى، بدين نتيجه رسيديم كه عناوين و موضوعات اين كتاب ها از هشت دسته يا عنوان خارج نيست. در ادامه، ضمن اشاره به دسته هاى هشت گانه يادشده، به نمونه كتاب هايى از هر دسته اشاره خواهيم كرد.
1. كتاب هايى با عنوان كلى «مناقب، فضايل، تفضيل، فضل و خصايص»
در اين دسته، كتاب هايى با عناوين «المناقب»، «الفضايل»، «الخصائص»، «مناقبُ...»، «فضائلُ...»، «فضلُ...»، «تفضيلُ...» و «خصائصُ...» جاى مى گيرند. در اين گونه كتاب ها و نگاشته ها مؤلف مى كوشد تا به جنبه ها و عرصه هاى گوناگون برجستگى و برترى اهل بيت عليهم السلام بر ديگران بپردازد. نگارندگان اين دسته آثار غالبا از احاديث نبوى، روايات اهل بيت عليهم السلام ، سخنان صحابه، تابعان و بزرگان دينى، و شواهد و قراين تاريخى و تحليل ها و استنتاجات عقلى، در اثبات اين برترى و برجستگى بهره گرفته اند. از نمونه كتاب هاى نگاشته در اين زمينه مى توان به آثار زير اشاره نمود:
1.از رويارويى و برخورد شديد دستگاه خلافت با محبان اهل بيت عليهم السلام و ناقلان فضايل آنها مى توان به تبعيد ابوذر غفارى صحابه گران مايه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم، شكنجه عمّار ياسر و و به شهادت رساندن حجر بن عدى و يارانش در مرج عذرا به دستور معاويه و به شهادت رساندن كميل بن زياد، ميثم تمّار، رُشيد هجرى و قنبر به دست حجّاج، استاندار عراق از سوى عبدالملك، و تهديد برخى ديگر از صحابه در زمينه نقل حديث اشاره نمود: (تاريخ يعقوبى، ج۲، ص۲۳۰ و ۲۳۱؛ تاريخ الأمم والملوك (تاريخ الطبرى)، ج۴، ص۱۸۷ ـ ۲۰۲).
2.همان، ص۴۹۷، ۴۹۸، ۵۰۲ و ۵۰۳ .
3.در پژوهش ها و بررسى هاى خود، در پنج قرن نخست اسلامى، به ۲۲۶ عنوان كتاب نگاشته شده در زمينه مناقب اهل بيت عليهم السلام دست يافتيم.
