درآمد^۱

زندگى‏نامه امام رضا عليه السلام‏

بازخوانى زندگانى امام على بن موسى الرضا عليه السلام ، از ابتدا تا شهادت ، داراى نكات بسيار ارزشمند و آموزنده‏اى است. مدّت نسبتاً طولانى امامت امام عليه السلام از يك سو، و شكل‏گيرى جريانات انحرافى و رخدادهاى سياسى از سوى ديگر، زندگى ايشان را از زندگى ديگر امامان ، ممتاز ساخته است. پيش از ارائه متن حكمت‏نامه رضوى، به منظور آشنايى با آن امام ، تاريخ اجمالى زندگى ايشان در هشت بخش ، تقديم خوانندگان عزيز مى‏گردد. بهره‏گيرى از منابع متعدّد و معتبر تاريخى - حديثى و همچنين اختصارنويسى از ويژگى‏هاى اين نوشتار است.

يك. ولادت، نام، كنيه، لقب‏

على بن موسى الرضا عليه السلام در روز پنج‏شنبه‏^۲ يا جمعه،^۳يازدهم ذى‏قعده‏^۴ سال 148 هجرى‏^۵در شهر مدينه‏^۶ قدم به عرصه گيتى نهاد.
نجمه، مادر امام رضا عليه السلام از دوران حمل خود، اين گونه ياد مى‏كند:
ايّامى كه من به فرزندم على، حامله شدم، هيچ‏گاه سنگينى حمل را احساس نكردم. در آن دوران به هنگام خواب، صداى تسبيح و تهليل و تمجيد از درون شكم خويش مى‏شنيدم. اين صدا، مرا به فزع وا مى‏داشت و سراسيمه مى‏شدم؛ ولى چون از خواب بيدار مى‏شدم، صدا قطع مى‏شد وديگر چيزى نمى‏شنيدم. هنگام وضع حمل نيز، على دو دست خود را بروى زمين نهاده و سر خود را رو به آسمان بلند كرده بود و لب‏هايش حركت مى‏كرد، گويى سخنى مى‏گفت. پس از تولّد فرزندم، پدر بزرگوارش موسى بن جعفر عليه السلام بر من وارد شد و فرمود: «اى نجمه! گوارا باد برتواين كرامت الهى!».
آن گاه من آن طفل را در پارچه ولباسى سفيد پيچيده ، به دست ايشان دادم. موسى بن جعفر عليه السلام در گوش راست او اذان و در گوش چپش ، اقامه گفت و آب فرات خواست. سپس آن آب را در كام او ريخت و آن طفل را به من باز گردانْد و فرمود : «او را بگير كه بقية اللَّه (بازمانده و يادگار خدا) در زمين است».^۷
موسى بن جعفر عليه السلام فرزندش را «على» نام نهاد و «رضا» لقبش داد^۸ و هر گاه در باره فرزندش مى‏خواست سخنى بگويد ، از او با عنوان «رضا» ياد مى‏كرد والبته اگر فرزندش حاضر مى‏بود ، او را «ابو الحسن» خطاب مى‏كرد.^۹
بعدها - شايد پس از شهادت امام رضا عليه السلام - در ميان مخالفان ، شايع شده بود كه مأمون ، چون على بن موسى عليه السلام را براى ولايت عهدى خويش پسنديده بود، به او لقب رضا داده است. امام جواد عليه السلام اين فرافكنى را با سخنان قاطع خويش ، خنثا نمود و فرمود: