آن كه حق با اوست ، مى‏تواند از هر سو و با هر سببى به آن برسد ، بويژه اگر به خاطر آن حق ، تكليفى هم متوجه او باشد كه در اين صورت ، به كار بردن وسيله و يافتن راه براى رسيدن به آن ، بر او واجب مى‏شود . امامت ، حقّ امام رضا عليه السلام بود ؛ چون پدرانش به آن تصريح كرده بودند . پس چون حقّش را از او باز داشتند و از جايى ديگر به او دادند ، بر ايشان واجب بود كه آن را نپذيرد تا به حقّش برسد و هيچ ابهامى در اين نيست ؛ زيرا دليل‏هاى استحقاق امامت ايشان ، از ورود شبهه در اين باره جلوگيرى مى‏كند .^۱
همو ادامه مى‏دهد كه تنها دليل پذيرش ولايت‏عهدى به وسيله امام عليه السلام ، خوف و تقيّه بوده است:
امتناع از پذيرش براى كسى كه مجبور و مورد تحميل قرار گرفته باشد ، بى‏فايده است و در صورت امتناع [در چنين مقامى‏] ، كار به درگيرى و برخورد علنى مى‏انجامد كه در اين جريان ، مقتضى آن موجود نبوده است و اين مطلب كاملاً آشكار است.^۲
- اگر مأمون ، صادقانه و با نيّت استحقاق خلافت براى امام عليه السلام پيشنهاد خلافت را به ايشان داده باشد، معنا ندارد امام عليه السلام پس از پذيرش آن ، اين گونه دعا كند:
خدايا تو مرا نهى كرده‏اى كه خود را به دست خود ، هلاك كنم ، و من مجبور و ناگزير شده‏ام ، آن گونه كه اگر ولايت عهدى را نپذيرم ، از سوى مأمون به قتل مى‏رسم ، و من مجبور و ناگزير گشته‏ام ، همان گونه كه يوسف و دانيال مجبور شدند ولايت از جانب طاغوت روزگار خويش را بپذيرند .^۳
بر اساس آنچه گذشت، مى‏توان گفت كه انگيزه مأمون از پيشنهاد خلافت و نيز