مسلمان و غير مسلمان بودند. از اين رو ، تعداد روايات كلامى امام رضا عليه السلام از لحاظ حجمى ، بيش از ديگر گونه‏هاى روايت شده از ايشان است.^۱ حتّى به نظر مى‏رسد به نسبت ديگر معصومان نيز ، مباحث كلامى امام عليه السلام بيشتر باشد. امروزه بيش از سى درصد كلّ روايات باقى مانده از امام رضا عليه السلام به مسائل كلامى اختصاص دارد. به جرئت مى‏توان گفت اگر امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام در عصر خويش پايه‏هاى فقه شيعى را استوار ساختند، در اين دوره ، امام رضا عليه السلام بنياد كلام شيعى و بويژه مسئله امامت را بيش از پيش ، مستحكم ساخت . مباحث اعتقادى كه در اين دوره در جامعه نمود بيشترى داشت و امام عليه السلام در باره آن سخن گفته ، عبارت اند از : توحيد (اوصاف خدا، رؤيت خدا، جسمانيت، قضا و قدر، جبر و تفويض) ،^۲ نبوّت (معرّفى و پيراستن انبيا از خطا و گناه) و امامت (تقريباً تمام مباحث مربوط به آن).^۳
نگاه متفاوت امام عليه السلام به مسئله توحيد - كه خلاف انديشه متكلّمان رايج آن دوران بود - سبب شد تا در زمان ولايت عهدى، افراد و گروه‏ها براى فهم صحيح آن و يا اساساً از سرِ كنجكاوى به خراسان آمده ، با نظريات توحيدى امام عليه السلام آشنا شوند.

2 . فتنه واقفيه‏

آغاز امامت امام رضا عليه السلام با فتنه واقفيه همراه بود. توقّف در امامت امام هفتم و تأسيس يك فرقه منحرف در شيعه ، شبهات جديدى را در مسئله امامت در