1 ـ معناى اصل و تفاوت آن با كتاب
اصل واژه اى عربى و اسم است و به معناى «ريشه» و «بُن» به كار مى رود.
راغب گفته است:
اصل هر چيز، پايه و قاعده آن است. ۱
نويسنده معجم الوسيط گفته است:
اصل الشيء اساسه الذى يقوم عليه. ۲
از اين رو اگر نوشته اى را اصل گويند بدان معناست كه مصدر و مرجع است و از كتب ديگر اخذ نشده است. عالمان علم الحديث در معناى اصطلاحى آن رأى واحدى ندارند و در تفاوت آن با كتاب و تصنيف ديدگاههاى مختلفى ارائه كرده اند. كه به چند مورد آنها اشاره مى كنيم.
1 ـ «سيد مهدى بحرالعلوم» در تعريف اصل مى نويسد:
الاصل فى اصطلاح المحدثين من اصحابنا بمعنى الكتاب المعتمد الذى لم ينزع من كتاب آخر وليس بمعنى مطلق الكتاب فانه قد يجعل مقابلاً له فيقال له كتاب، وله اصل؛ ۳
اصل در اصطلاح محدثان شيعه به معناى كتاب مورد اعتمادى است كه از كتاب ديگرى گرفته نشده باشد. اصل به معنى مطلق كتاب نيست، زيرا گاهى در مقابل كتاب به كار مى رود و گاه در مورد شخص واحدى گفته مى شود: «له اصل» و «له كتاب».
گروهى در ايراد گفته اند: علامه سيد بحرالعلوم اين اصطلاح را به متقدمان نسبت داده
1.مفردات فى غريب القرآن، راغب اصفهانى، ماده اصل.
2.معجم الوسيط، دار احياء، ج۱، ص۲۰
3.رجال السيد مهدى بحر العلوم (فوائد الرجاليّة)، چاپ اوّل: تهران، مكتبة الصادق، ۱۳۶۳هـ.، ج۲، ص۳۶۷
