1 . تيپولوژى گروه هاى اوّليه

تيپولوژى گروه هاى اوّليه ، براساس تقدم شناخت بر تلقين و عدم آن : يك گروه ارادى بادوام كه اهداف مشخصى دارد ، از مجموعه اى از افراد تشكيل شده است كه همه آنها كم و بيش به عضويت در گروه و تلاش براى رسيدن به اهداف آن پايبند هستند . به عبارت ديگر ، محبّت گروه در دل آنها جاى گرفته و عزم خود را بر تلاش براى نيل به اهداف آن جزم كرده اند ؛ يعنى به اهداف گروه ايمان دارند.
در چنين گروه هايى ، پاسخ به نفوذ اجتماعى از نوع متابعت ـ كه براساس عدم علاقه واقعى و تنها به علت به دست آوردن پاداش و ترس از تنبيه مى باشد ـ تقريباً وجود ندارد ؛ زيرا ورود در اين گروه ها، با مقدمات و مقارناتى همراه است كه جز كسى كه عضويت در گروه را دوست مى دارد ، قادر به تحمل آنها نيست . از اين رو ، برخورد فرد با ضوابط رفتارى و هنجارهاى گروه ، يا براساس همانندى است و يا براساس درونى كردن ارزش هاى گروه .
نكته قطعى اين است كه فقط همراهى با گروه از نوع درونى كردن ، با رضايت درونى فرد همراه است و بس . نيز روشن شد كه فقط زمانى كه ارزش ها درونى مى شوند ، قدرت مقاومت و استمرارشان قوى است چون در همانندسازى ، رضايت درونى وجود ندارد . از سوى ديگر ، رفتار ناشى از همانندى ، از جهات مختلف قابل تغيير است . براى مثال ، به راحتى ممكن است فرد با شخص يا اشخاص ديگرى مواجه شود كه براى او جاذبه بيشترى داشته باشند و در عين حال با گروه عضويت فرد رابطه نداشته باشند . آن وقت رفتار فرد كاملاً از ضوابط رفتارى گروه پيروى نخواهد كرد يا ممكن است بر اثر يك برخورد از طرف افراد گروه كه عاطفه فرد را برنجاند ، جاذبه گروه كاهش مى يابد و قدرت همانندسازى را كاهش دهد ؛ زيرا اصولاً همانندسازى با گروه ، برپايه جاذبه عاطفى استوار است و به سادگى خدشه دار مى شود . از اين رو ، همه گروه هاى اجتماعى مى كوشند افرادشان به حالتى برسند كه براساس درونى كردن ارزش هاى گروه ، به هنجارهاى تن دهند و ضوابط رفتارى آن را اجرا كنند . حتّى اگر ارتباط فرد با گروه ، ابتدا براساس جاذبه ارتباط برقرار شده و فرد به نوع همانندسازى به گروه پاسخ داده باشد ، در ادامه ارتباط ، گروه مى كوشد فرد به حالت درونى كردن ارزش هاى گروه برسد و همان طور كه پيش تر در بحث پاسخ به نفوذ اجتماعى از نوع درونى كردن گفته شد ، اگر عقيده شخص صاحب نفوذى را بپذيريم ، بعد از اين كه جزء نظام خود ما درآمد (درونى شد) از منبع خود مستقل مى شود و در مقابل تغيير به سختى مقاومت مى كند . از اين رو ، شروع جذب فرد به گروه هر طور كه باشد ، اگر فرد ارزش هاى گروه و ضوابط رفتارى آن را درونى كند و به اصطلاح دانشمندان اسلامى به اين ارزش ها، هدف ها و ضوابط ايمان بياورند و آنها را باور كند و در قلب خود جاى دهد ، ديگر با برخورد رنجش آميز عضو ديگر يا افراد مؤثر گروه ، ايمان به ارزش هاى گروه را از دست نمى دهد . ممكن است جاذبه رهبر گروه ، فردى را به گروه بكشاند ، ولى اگر بعداً ارزش هاى گروه را درونى كند و در دل جاى دهد ، حتّى اگر بر اثر اعمال بعدى رهبرى ، فرد از گروه جدا شود ، به سادگى از ارزش هاى گروه دست نخواهد شست.