63
انديشه اجتماعي در روايات امر به معروف و نهي از منكر

1 ـ 4 . نظريه انگ (برچسب) زنى

اين نظريه ابتدا از سوى هوارد بكر و ادولين لمرت توسعه يافت . اين دانشمندان تحت تأثير ديدگاه هاى ادوين ساترلند (صاحب نظريه پيوستگى اختلافى) بوده اند. تأكيد اين نظريه ، بيشتر روى قانون گذاران است تا قانون شكنان . نظريه برچسب زنى ، به شرايط و عوامل بروز كجروى توجّه نكرده ، بلكه به علل مبقيه كجروى توجّه دارد . صاحبان اين نظريه معتقدند اگر مردم و پليس ، عملى را از دو فرد موقعيت دار و فقير ببينند ، فرد فقير را با عنوان به زندان ، و فرد موقعيت دار را با عنوان مريض به روان پزشك تحويل مى دهند.
كسى كه از سوى پليس مجرم شناخته مى شود ، طى تشريفات تحقير و مراسم بى آبرو كردن ، برچسب مجرم را مى پذيرد و تلقى جديدى از خود به دست مى آورد و از اين پس بر همان اساس عمل مى كند . اكنون رفتار او ، شكل انحراف ثانويه به خود مى گيرد.
در اين جا پيش بينى انگ زنان درست درمى آيد و كج روى براى شخص متهم ، عادت مى شود . گافمن معتقد است وقتى كسى به عنوان كجرو عمدتاً بيوگرافى اش عوض مى شود . آدم هاى عادى ، عده اى را بى آبرو مى كنند و از خود مى رانند و آنان را برچسب كجرو ، به سوى هم نشينى با ديگر كجروان مى كشانند و از اين پس ، كجرو به علت هم نشينى با بدان ، بد مى شود.
در نتيجه ، مجازاتى كه قرار بود از انحراف جلوگيرى كند ، عامل انحراف بيشتر مى شود و چون راه هاى زندگى عادى را بر كجرو بسته اند، كجروى و ادامه آن براى او حرفه مى شود و فرد به مرحله كجرو حرفه اى مى رسد . خلاصه اين نظريه را مى شود به صورت زير نشان داد:
لغزش دستگيرى بى آبرويى رانده شدن از اجتماع هم نشينى با بدان تلقى جديد از خود ر انحراف ثانويه رمنحرف حرفه اى.
اين نظريه گرچه خود به چند نكته مهم و مؤثر توجّه كرده ، ولى از نكاتى هم چشم پوشيده است و در واقع به بخشى از واقعيت كجروى توجّه دارد.


انديشه اجتماعي در روايات امر به معروف و نهي از منكر
62

1 ـ 3 . نظريه پيوستگى اختلافى

اين نظريه كه از سوى ادولين ساترلند ابراز شده ، به اين معناست كه رفتار انحرافى مثل ديگر رفتارهاى اجتماعى ، از راه هم نشينى و پيوستگى با ديگران آموخته مى شود . همان طور كه مردم در مصاحبت و معاشرت با همنوايان در طول يك جريان جامعه پذيرى كه بر احترام و مقبوليت هنجارها تكيه دارد ، به همنوايى متمايل مى شوند ، اگر جريان جامعه پذيرىِ طغيان و تخطى از هنجارها را بياموزاند ، به سوى رفتار انحرافى كشيده مى شوند . بنا بر اين، افراد از راه هم نشينى و ارتباط با ديگران ، انگيزه هاى اكتسابى و گرايش خود را فرا مى گيرند و اين كه انگيزه هاى افراد چه باشد ، به ماهيت گروهى بستگى دارد كه فرد از آنها ياد گرفته است.
پسر نوح با بدان بنشستخاندان نبوتش گم شد
البته بايد گفت بيشتر مردم ، هم با پيروان قانون و هم با قانون شكنان در ارتباط اند، از اين رو ، معمولاً افراد ، تركيبى از اين دو حالت را در خود دارند تا كدام يك قوى تر باشد . ساترلند مى افزايد كه چند عامل مى تواند قانون شكنى افراد را كم و زياد كند . شدت تماس هايى كه شخص با افراد مختلف دارد ، تعيين كننده رفتار اوست ؛ اگر بيشتر دوستانش كجرو باشند ، كجرو مى شود و برعكس . سن تأثيرپذيرى در كودكى و جوانى بيشتر است . از اين رو ، هم نشينان و دوستانِ اين بخش از عمر ، بيشتر تعيين كننده هستند . ميزان تماس فرد با كجروان يا پيروان هنجارهاى اجتماعى نيز عامل تعيين كننده اى به شمار مى آيد . از كل تماس هاى شخص با ديگران ، چند درصد آن با كجروان است؟ اگر اين ميزان زياد باشد ، مثلاً شصت درصد باشد ، فرد ، كجروى خواهد كرد.
بنيان اين نظريه ـ كه به نظريه اثر هم نشينى قابل تعبير است و در ادبيات فارسى و متون اسلامى هم نظير آن به وفور ديده مى شود ـ بر اين مطلب استوار است كه انسان به هم رنگى با جماعت ميل دارد و اگر او باشد و زندگى در گروه ، و گروه هم بر او فشار نياورد ، مى كوشد با گروه هم رنگ شود . از اين رو ، اين نظريه مى گويد با هر كس همنشينى كنى ، مثل او خواهى شد . كجروان ، هم نشين كجرو داشتند و اگر كسى هم نشينان كجرو و پيرو آداب اجتماعى داشته باشد ، از هر دو تأثير مى پذيرد و به نسبت اين كه با كدام يك بيشتر هم نشينى كند و شدت تماس با كدام يك بيشتر باشد ، بيشتر شبيه او خواهد شد.

  • نام منبع :
    انديشه اجتماعي در روايات امر به معروف و نهي از منكر
    سایر پدیدآورندگان :
    طوسی، محسن
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1386
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 96643
صفحه از 160
پرینت  ارسال به