را با حديث عرضه داشتند! و چه بسيار جريان هاى سياسى كه با تمسك به حديث ، خود را موجّه مى كنند! .
وقتى پاره اى آراى عرفانى و صوفيانه در لواى روايتْ عرضه شود ، طبيعى است كه مستبدان و حاكمان زور نيز در پس نقاب «ظل اللّه » ^۱ بر مسند نشينند و كار خود را با حديث ، موجّه سازند .
و امروزه نيز ممكن است برخى نظريه هاى غير مسلّم علمى ـ كه فراتر از حدس و تخمين نيست ـ در پوشش حديث و با حمايت روايت ، وارد بازار دانش شود .
همه اينها را مى توان «تفسير به رأى» از احاديث ، نام گذارى كرد .
* * *
به اينها مى توان اضافه كرد ، غرض ورزى ها و فتنه ها و كينه هايى را كه در لباس حديث و روايت ، بروز مى كنـد . تعبير زيباى اميرمومنان در باره شعار خوارج (كَلِمَةُ حَقٍّ يُرادُ بِهَا الباطِلُ) ^۲ بر ايـن چنيـن غرض ورزى هايى در استفاده از نصوص دينى ، اشارت دارد .
بسيار مناسب بود كه نمونه هايى فراوان براى هر يك از موانع ياد شده ، ذكر كنيم ؛ اما محدوديت مجال ، بيش از اين اجازه نمى دهد .
اميدواريم پژوهشگران و محققان ، نمونه هاى فراوانى از اين دست را ـ كه در تاريخ اسلام ، رخ داده است ـ گردآورند و براى تنبّه و دورى جستن ، بر متفكرانْ عرضه دارند .