فایده آشنایی با طرق تحمل حدیث

پرسش :

یکی از مباحث مورد توجه، آشنایی و بررسی شیوه های تحمل حدیث (راه های دریافت حدیث) است. این بررسی چه فایده ای دارد؟



پاسخ :

مهمترين فوايد اين بحث اشاره مى شود:

آشنايى با طرق معتبر و غير معتبر: از آنجا كه در ميان اقسام مختلف تحمل، برخى حالات معتبر و برخى فاقد اعتبارند در هنگام بررسى سند بايستى دقت شود كه حديث به طرق غير معتبرتحمل و نقل نگرديده باشد، مثلاً اگر كسى وجاده يا اجازه ى به معدوم را معتبر نداند نمى تواند روايتى را كه بدين طريق نقل شده است معتبر بداند.

در ترجيح بين روايات: برترى برخى از اين طرق بر طرق ديگر مى تواند در بحث تعادل و تراجيح كارآيى داشته باشد، مثلاً هرگاه روايتى كه به طريق سماع نقل شده با روايت ديگرى كه به طريق كتابت نقل شده است تعارض كند و مرجح ديگرى نيز در بين نباشد برترى سماع بر كتابت موجب ترجيح روايت اول مى گردد.[۱]

در تعيين طبقه ى راويان و تشخيص اتصال و انقطاع سند: برخى از واژه هاى تحمل همچون«سمعتُ فلاناً يقول»، «قرأتُ على فلانٍ»، «أخبرنى فلانٌ» صراحت و يا ظهور در ملاقات راوى بامروى عنه دارند؛ اما تعابيرى همچون «وجدتُ بخط فلانٍ»، «بلغنى عن فلانٍ»، «رُوى عن فلانٍ»چنين دلالتى ندارند و لذا در چنين مواردى نمى توان به استناد اين سند حكم به اتصال آن كرده و يا طبقه ى راوى و مروى عنه را دقيقاً مشخص كرد.[۲]

فايده ى ديگرى كه برخى محققان عامه[۳]بدان اشاره كرده اند اين است كه اگر شخصى حديث را از طريقى كه رتبه ى اعتبارش پايين تر است تحمل كرده اما به هنگام ادا از الفاظ طريق برتر استفاده كند - مثلاً براى حديثى كه از طريق اجازه تحمل كرده مطلقاً لفظ «حدّثنا» يا «اخبرنا» را به كار برد - مرتكب تدليس شده و لذا در زمره ى مدلّسان در حديث به شمار مى رود.


[۱] . شهيد ثانى در بحث كتابت نمونه اى را براى ترجيح سماع بر كتابت ذكر كرده است. رك: الرعاية لحال البداية، ص ۱۴۷. لازم به ذكر است كه مرجح فوق در مباحث تعادل و تراجيح كمتر مورد توجه فقها ومحدثان واقع شده است.

[۲] . در اين باره رك: مقاله ى «نقش تعبير واسطه در معجم رجال»، سيد محمدجواد شبيرى، اولين سمينار كامپيوتر و علوم اسلامى.

[۳] . نورالدين عتر، منهج النقد فى علوم الحديث، ص ۲۲۶.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت