خطبة البيان و خطبه هاي منسوب به اميرمؤمنان(ع) - صفحه 78

ذيل خطبه مخزون به توضيح آن خواهيم پرداخت، در اينجا مناسب است اشاره شود كه در اين خطبه طولانى سخنانى به آن امام بزرگوار نسبت داده اند كه در جاى ديگرى ديده نشده و بخشى از مطالبش منحصر به فرد است ؛ از آن جمله، همين عبارت اخير است (اىّ عجب...). اين متن را حسن بن سليمان حلّى (م ق 9) از منبعى غير معتبر و غير مشهور نقل كرده و سند قابل اعتمادى براى آن ارائه نمى كند. ۱ بنابراين، بخش هايى از آن كه در منابع معتبر و كهن يافت نمى شود، قابل پذيرش نيست. علاّ مه مجلسى هم آن را به نقل از مختصر بصائر آورده، مى گويد:
صاحب كتاب به اشكالات خطبه اعتراف دارد. ۲
جمله «العجب كل العجب بين جمادى و رجب» را ابن ابى الحديد در خطبه اى كه به نقل از كتاب صفين مداينى آورده، نقل مى كند و مى گويد:
على(ع) آن را پس از نبرد نهروان ايراد فرمود و بخشى از ملاحم را در آن بيان كرد. ۳
اين جمله در كتب ملاحم شهرت زيادى دارد و روشن نيست مقصود از آن، كدام حادثه است كه بين ماه هاى جمادى و رجب رخ داده يا خواهد داد؟!

8. خطبه لؤلؤه

اين خطبه به صورت پراكنده در منابع زير آمده است:
اوّل، كفاية الأثر كه قديمى ترين منبع خطبه به شمار مى رود و ضمن داشتن سند، نسبت به دو منبع بعدى آن را كامل تر نقل مى كند.
دوم، مناقب آل ابى طالب به نقل از الفائق زمخشرى (م 538 ق)، بدون ذكر سند، تنها به بخش هايى از خطبه اشاره كرده است. ۴
سوم، التشريف بالمنن، معروف به ملاحم ابن طاووس كه كلماتى از خطبه لؤلؤه را به نقل از كتاب ملاحم سليلى (نوشته شده به سال 307 ق) آورده كه آن هم بدون سند است. ۵
چهارم، المجموع الرائق كه به سال 703ق، نوشته شده و كامل ترين متن از خطبه لؤلؤه را با ذكر سند آورده است. ۶

1.مختصر بصائر الدرجات، ص ۱۹۵.

2.بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۷۸.

3.شرح نهج البلاغة، ج ۶، ص ۱۳۴.

4.المناقب، ج ۲، ص ۳۰۸.

5.التشريف بالمنن، ص ۲۷۰.

6.المجموع الرائق، ج ۱، ص ۴۵۳.

صفحه از 82