1. در كفاية الاثر آمده است كه اين خطبه در كوفه ايراد شد، اما سليلى ـكه ابن طاووس از او نقل كرده ـ مى گويد: على(ع) پانزده روز پيش از خروج از بصره آن را بيان فرمود. قطعاً دومى نمى تواند صحيح باشد؛ زيرا در متن خطبه، سخن از وداع امام با مردم است، ضمن اينكه آن حضرت مدت زيادى در بصره توقف نداشت تا پانزده روز پيش از خروج، چنين خطبه اى خوانده باشد. كتاب الرائق هم محل بيان خطبه را بصره مى داند.
2. اشكال ديگر متن، آن است كه كلماتى از آن در نهج البلاغة يا مصادر آن وجود ندارد و اگر چنين خطبه اى داراى اعتبار بود، در منابع متعدد ديگر هم ذكر مى شد.
3. برخلاف آنچه در خطبه آمده، خلفاى بنى عباس 37 نفر بوده اند و هيچ يك از نام ها يا لقب هاى ياد شده در اين خطبه، جز سفاح درباره آن خلفا شهرت ندارد؛ بلكه حتى به صورت غير مشهور يا كنايه هم اين گونه از آنها ياد نشده است. مرحوم مجلسى با اشاره به اشكال تعداد خلفا مى نويسد:
گويا امام عده اى را شمرده كه سلطنت آنان استقرار داشته، نه آن كه خلافتى متزلزل و زودگذر داشته است. ۱
اين عالم بزرگوار در توجيه اين خطبه، مطالبى ديگر نيز فرموده كه اگر اصل خطبه را نپذيريم، لزومى ندارد چنين توجيهات و محمل هايى بيان كنيم. اگر اين پيش گويى ها از معصوم صادر شده بود، نيازى به اين همه توجيه نداشت؛ همان گونه كه ديگر پيش گويى هاى امام ـ كه در منابع معتبر ذكر شده ـ محقق شد.
4. در المجموع الرائق ـ كه گفته شد خطبه لؤلؤه را با اختلاف در متن آورده ـ هفده صفحه از متن (به قطع وزيرى) به اين خطبه اختصاص داده شده و با توجّه به اينكه مؤلف، محل ايراد خطبه را بصره دانسته، از نظر تاريخى مؤيدى وجود ندارد كه امام در آن شهر فرصت بيان چنين خطبه اى طولانى را پيدا كرده باشد؛ ضمن اينكه اين مطالب هيچ جايگاهى در آن موقعيت (پس از نبرد جمل و در حضور مخالفان عثمانى مذهب اهل بصره) نداشته و با ديگر بيانات امير مؤمنان(ع) نيز سازگار نيست.
5. برخى از كلمات خطبه لؤلؤه در متن الرائق، حاكى از تجليل امير المؤمنين(ع) از بعضى خلفاى عباسى است.
9. خطبه مخزون
منبع اصلى اين خطبه، كتاب مختصر بصائرالدرجات، تأليف حسن بن سليمان حلى عالم قرن نهم هجرى است. وى مى نويسد:
به كتابى از خطبه هاى امير مؤمنان(ع) دست يافتم كه به خط سيّد بن طاووس بر آن چنين
1.بحارالأنوار، ج ۳۶، ص ۳۵۶.