رجب بُرسى را از عالمان شيعى قرن نهم هجرى دانسته اند. او اين كتاب را در سال 773 ق، نوشته و تا سال 813 ق، زنده بوده است. ۱ به دليل مطالب افراطى و غلوآميزى كه در كتاب او وجود دارد، از ديرباز مورد ردّ بزرگانى از شيعه و قبول برخى ديگر بوده است.
شيخ حر عاملى گويد:
رجب حافظ برسى فاضل و محدث و شاعر و صاحب كتاب مشارق است كه در كتابش افراط وجود دارد و گاهى نسبت غلو به آن داده مى شود. ۲
علاّ مه مجلسى با آنكه در بحارالأنوار از كتاب مشارق نقل مى كند، اما در مقدمه مى گويد:
به مطالبى كه بُرسى نقل كرده و مؤيدى ندارد، (اصطلاحاً ما تفرّد به = در نقل آنها منحصر به فرد است) اعتماد نمى كنم،چون كتابش مشتمل بر اشتباه و آميختگى و ارتفاع (غلو) است. ۳
افندى پس از نقل كلام شيخ حرّ و علاّ مه مجلسى مى نويسد:
تأمل و بررسى مؤلفات اين شخص، سخن آن دو را تأييد مى كند كه در كتاب، غلو وجود دارد. من تاكنون مشايخ معروفى از شيعه براى بُرسى نيافتم و نمى دانم نزد چه كسى حديث فراگرفته است. ۴
صاحب اعيان الشيعة هم گويد:
در طبع او شذوذ و در مؤلفاتش اشتباه و غلو وجود دارد كه موجب ضرر است و به طور كلى، تأليفات او فايده چندانى ندارد و برخى از آنها مضرّ است. ۵
با اين همه، مرحوم علاّ مه امينى در دفاع از حافظ برسى مى گويد:
او از عرفا و دانشمندان اماميه و فقهايى است كه در علوم مختلف مهارت داشته و كتاب هايش با تحقيق و دقت نظر همراه است. در ولايت ائمه نظرياتى داشته كه برخى نپسنديده و او را متهم به غلو مى كنند، اما حقيقت اين است كه همه آنچه بُرسى براى ائمه گفته، كمتر از مرتبه غلوّ و غير از درجه نبوت است؛ چه اينكه از امير مؤمنان نقل مى كنند: «درباره ما زياده روى نكنيد. ما را بندگان دست پرورده خدا بدانيد؛ آن گاه در فضايل ما هرچه مى خواهيد، بگوييد». ۶
1.در مشارق مى گويد: از ولادت مهدى تاكنون، ۵۱۸ سال گذشته است. بنابراين، در سال ۷۷۳ق، آن را تأليف كرده است. همچنين تأليف كتاب ديگرش در سال ۸۱۳ق، بوده است.
2.امل ال آمل، ج ۲، ص ۱۱۷.
3.بحارالأنوار، ج ۱، ص ۱۰.
4.رياض العلماء، ج ۲، ص ۳۰۵.
5.اعيان الشيعة، ج ۶، ص ۴۶۵.
6.الغدير، ج ۷، ص ۵۰.
