براى نگارنده بسى جاى شگفتى است كه چگونه شيخ بزرگوار و علاّ مه محقق مرحوم امينى از حافظ برسى اين گونه تجليل كرده، در حالى كه كتاب او مملوّ از مطالب غلوآميز است و منشأ انحراف غالى گرى در قرون بعدى شده است. در ادامه نوشتار و در همين خطبه به اين گونه مطالب اشاره خواهيم نمود.
مطلب آخر درباره مؤلف مشارق اينكه واژه حافظ درباره رجال شيعه معمول نيست و آنچه ديده شده، كاربرد آن درباره محدثان عامّه است، در حالى كه بُرسى به حافظ شهرت دارد.

بررسى متن خطبه افتخار

گفته شد كه اين خطبه تنها در دو كتاب آمده است: يكى المناقب سروى، كه فقط به كلماتى از آن اشاره كرده و ديگر، كتاب مشارق، كه همه آن را نقل نموده است. ضمن اينكه آنچه در المناقب وجود دارد، در مشارق نيست و به نظر مى رسد آنچه برسى آورده، بخشى از خطبه موسوم به افتخار باشد.
اين دو كتاب، به منبع اصلى و سند اين خطبه اشاره اى ندارند. به علاوه، گفته شد كه مشارق الأنوار نزد عالمان شيعه اعتبار چندانى ندارد. پس از نظر منبع و سند، اين خطبه قابل قبول نيست و آن را نبايد به امير مؤمنان(ع) منسوب كرد. از نظر متن و محتوا نيز آنچه ابن شهرآشوب آورده، بخشى صحيح، و بخشى قابل تأمل است. دو جمله «أنا كسرت الأصنام و أنا رفعت الأعلام؛ من بتها را شكسته و پرچم ها را بالا بردم»، اگر فرموده آن حضرت باشد، جاى تأمل ندارد؛ زيرا آن امام بت هايى از مشركان را شكسته و پرچم هاى متعدد در جنگ ها بر دوش حمل كرده است. اما جمله سوم (من اسلام را پايه گذارى كردم= انا بنيت الاسلام) قابل تأمل جدى است؛ زيرا بانى اسلام، رسول خدا حضرت محمّد(ص) است. گرچه جايگاه على(ع) در بنا و تداوم دين مبين اسلام پس از پيامبر به اندازه هيچ كس نيست، اما توجيه پايه گذار بودن او پذيرفتنى نخواهد بود.
در نقل مشارق الأنوار، هم تعابير نادرست، دست كم درباره آن امام بزرگوار، فراوان است؛ مانند:
أنا النار، أنا عذاب اهل النار، أنا صاحب الجنة، أنا قرن من حديد، أنا ابداً جديد، أنا المعطى، أنا المبذل، أنا منزل الملائكة منازلها، أنا المتكلم بالوحى.
نكته ديگرى كه در كلمات اين خطبه به چشم مى خورد، مهدويت على(ع) است. گويا سازندگان اين خطبه، على(ع) را مهدى دانسته اند؛ چون در جملات آن مى خوانيم:
أنا الذى املأها عدلاً كما ملئت ظلماً و جوراً بسيفى هذا؛ من كسى هستم در زمين، پس از پر شدن از ظلم و جور، عدالت مى گسترم.