مؤلف، توضيح مى دهد كه مقصود از سيزده نام، پيامبر و خود آن حضرت و فرزندان اوست. ۱
ابهام در سيزده نام مى تواند با كلمه «ضمّنى» ـ كه در نسخه هاى ديگر وجود دارد ـ برطرف شود؛ يعنى هر كه نام سيزده معصوم به ضميمه شخص اميرمؤمنان را در مشكلات بگويد، خداوند به او عنايت مى فرمايد. به هر حال، كلماتى از خطبه تطنجيه ـ كه در المجموع الرائق آمده ـ قابل توجيه است؛ گرچه نداشتن سند اشكالى براى آن به شمار مى آيد.
اما منبع اصلى خطبه، كتاب مشارق الأنوار نوشته شده به سال 773ق، و متفاوت با مضمون خطبه در المجموع الرائق است. آنچه متأخران هم نقل مى كنند، اگر مستند به منبعى باشد، جز به مشارق الأنوار نيست. پيش از اين، به مناسبت خطبه افتخار، به بررسى اين كتاب پرداختيم و گفتيم همان گونه كه برخى از بزرگان علماى شيعه معتقدند، مطالب اين كتاب غلوآميز و نادرست است.
البته روشن نيست باب توجيه تا كجا باز است و كاربرد كلماتى همچون «الاول والاخر والظاهر والباطن» ـ كه مخصوص بارى تعالى است و در قرآن به آن تصريح شده ۲ ـ چگونه درباره امير مؤمنان و از قول آن حضرت براى خود توجيه شدنى است؛ در حالى كه ائمه به ما آموخته اند كه احاديث را با قرآن بسنجيم و آنچه با كتاب الهى سازگار نيست؛ قبول نكنيم؛ حتى اگر محتواى اين گونه روايات را به گونه اى حمل كنيم. آنچه در اين كتاب آمده و با تاريخ قطعى سازگار نيست، نشانگر وجود اشتباه در آن است؛ مانند آنچه در همين خطبه تطنجيه مى گويد كه على(ع) آن را بين كوفه و مدينه بيان كرد و مسلم است كه آن امام هيچ گاه راه مدينه تا كوفه را طى نكرده و زمانى كه به تعقيب پيروان جمل رفت، از سمت ذى قار (دو راهى بين بصره و كوفه) به بصره رفت. به هر حال، همان گونه كه مرحوم مجلسى هم فرمود، اعتمادى به گفته هاى بُرسى نيست؛ مگر آنكه در منبع معتبر ديگرى يافت شود.
سند خطبه
خطبه تطنجيه در هيچ يك از منابعى كه گفته شد، داراى سند نيست؛ بلكه مؤلفان، بدون مقدمه و با اين تعبيرات آن را نقل كرده اند:
من خطبة له ـ عليه السلام ـ تسمى التطنجية ظاهرها انيق و باطنها عميق، فليحذر قارئها من سوء ظنه، فانّ فيها من تنزيه الخالق ما لا يطيقه أحد من الخلائق، خطبها اميرالمؤمنين بين الكوفة والمدينه، فقال: الحمد للّه الذى فتق الاجواء....
بنابراين، روايتگرى در ميان نيست تا درباره جرح و تعديل او سخن گفته شود و نبود سند
1.بحارالأنوار، ج ۱۰۲، ص ۶۳.
2.سوره حديد، آيه ۳.
