نظر مى رسد نام تطنجين را از همان طنجه گرفته و بر اين خطبه نهاده اند و علت آن را هم بايد شگفت انگيز بودن شهر طَنجه، بخصوص ارتباط آن با جزيره خضرا دانست.
ياقوت حموى ذيل نام طَنجه اين گونه توضيح مى دهد:
شهرى در ساحل درياى مغرب و مقابل جزيره خضراست كه ابن حوقل آن را شهرى ازلى با بناهاى سنگى و چاه هاى آبِ آشكار توصيف كرده، گويد آب آن از قناتى جارى مى شود كه سرچشمه آن را نمى شناسند. ۱
مطالب عجيبى كه در اين خطبه از زبان على(ع) نقل شده و داستان حضور آن حضرت در آن منطقه را بيان مى كند، مؤيد يا مشابهى در منابع ديگر ندارد و روشن نيست اين مطالب چه فضيلت و منقبتى براى آن امام به شمار مى آيد كه منطقه اى در غرب افريقا را ديده باشد؛ ضمن اينكه كلمات آن مبهم است؛ چنان كه مى خوانيم:
التطنجان خليجان من ماء كأنهما ايسار تطنجين و أنا المتولى دائرتها و ماالفردوس و ما هم فيه إلاّ كالخاتم في الاصبع. ۲
پس شگفت انگيز بودن منطقه، بخصوص نام جزيره خضرا در كنار طنجه باعث شده اين خطبه به آنجا ارتباط داده شود و گويا به همين دليل، ادامه خطبه را بر علايم ظهور حمل كرده اند:
يا جابر! إذا صاح الناقوس و كبس الكابوس و تكلم الجاموس فعند ذلك عجائب... تحركت عساكر خراسان و تبع شعيب بن صالح التيمى من بطن الطالقان و بويع سعيد السوسى بخوزستان... فتوقعوا ظهور مكلّم موسى من الشجرة على الطور.... ۳
با اينكه در اين فقره، سخنى از آخرالزمان يا مهدى يا ظهور او نيامده، اين كلمات در شمار نشانه هاى ظهور به شمار آمده و در كتاب هايى چون معجم أحاديث المهدى نقل شده است. ۴ گويا مستند آنان براى حمل بر نشانه هاى ظهور، نام هايى مانند شعيب بن صالح يا لشكرهاى خراسان است كه آن هم دليل درستى بر ظهور نيست. به علاوه، مراد از جمله «ظهور مكلّم موسى من الشجرة على الطور» چيست؟ آيا تكلم كننده موسى(ع) در كوه طور جز خداى متعال است كه در قرآن هم به آن اشاره شده است؟ آيا قرار است خداوند ظهور كند؟
5. خطبة الزهراء
شيخ طوسى ذيل شرح حال و تأليفات ابومخنف مى نويسد: كتاب خطبة الزهراء تأليف اوست. آن گاه،
1.معجم البلدان، ذيل طنجه، ج ۳، ص ۲۶۷.
2.مشارق الأنوار، ص ۲۶۳ و ۲۶۶.
3.همانجا.
4.معجم أحاديث المهدى، ج ۳، ص ۲۷.
