نوشته بود: «نويسنده اين كتاب پس از امام صادق(ع) آن را نوشته». بنابراين، احتمال مى رود كه بعد از قرن دوم هجرى باشد. برخى از مطالب آن از فرج بن فروه، از مسعدة بن صدقه، از جعفر بن محمّد، وبرخى از مطالب آن از ديگران نقل شده است. در اين كتاب، خطبه اى ازاميرمؤمنان(ع) ذكر شده كه مخزون نام دارد و آن چنين است: بسم اللّه الرحمن الرحيم الحمد للّه الاحد المحمود الذى توحّد بملكه و علا بقدرته.... ۱
در اين متن، ابتدا درباره منت هاى الهى و سپس بندگان صالح سخن گفته مى شود، اما ناگهان لحن گفتار عوض شده، مى گويد: يا عجباً كل العجب بين جمادى و رجب. پيش از اين جمله، عبارت معروفى آمده كه هم در روايات ائمه و هم در نهج البلاغة وجود دارد: امر ما صعب مستعصب است و جز بندگان مؤمن آن را برنمى تابند. ۲ پس از آن، بخش اصلى خطبه، يعنى پيش گويى هايى درباره آينده و آخرالزمان است. از مجموع متن پيداست كه گفتارهايى از على(ع) را در كنار هم قرار داده و مطالبى بر آن افزوده و خطبه مخزون نام نهاده اند.
مرحوم مجلسى بخش اوّل آن را به سند ديگرى هم آورده كه چنين است:
رُوى في كتاب سرور اهل الايمان، عن السيد عبدالحميد بإسناده، عن اسحاق، يرفعه إلى الاصبغ بن نباته قال: سمعت اميرالمؤمنين(ع).... ۳
در جاى ديگرى نيز قسمت اوّل روايت را از عياشى نقل مى كند و سپس مى گويد:
ادامه خبر تصحيف شده است و آن را ترك كردم. ۴
چنان كه پس از نقل خطبه از مختصر البصائر مى نويسد:
من اين خطبه را آن گونه كه بود، نقل كردم كه داراى اشكال و تحريف است و برخى از اجزاى آن را از برخى كتب ديگر تصحيح نمودم و صاحب كتاب نيز به اشكالات آن اعتراف دارد؛ با اين حال، بى فايده نيست. ۵
در مجموع، آنچه به عنوان خطبه مخزون نقل شده، مدرك درستى ندارد و انتساب آن به اميرمؤمنان با ترديد جدى روبه روست؛ البته آنچه از اين خطبه در نهج البلاغة و كتب معتبر ديگر هست، پذيرفتنى خواهد بود؛ ولى اين دليلى بر صحت مجموع خطبه نيست، بلكه همه سازندگان خطبه هاى منسوب، كلماتى از امام را آورده و سپس افزوده هاى خود را بر آن آميخته اند و كمتر خطبه اى مانند خطبة البيان يافت مى شود كه همه كلماتش جعلى باشد.
1.مختصر بصائرالدرجات، ص ۱۹۵.
2.نهج البلاغة، خطبه ۱۸۹.
3.بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۷۳.
4.همان، ج ۵۱، ص ۵۷.
5.همان، ج ۵۳، ص ۸۸.