10. خطبه ملاحم

ملاحم به معناى حوادث سخت، مانند جنگ و خونريزى است. از آنجا كه امير مؤمنان در موارد زيادى به بيان ملاحم و پيش گويى آنها پرداخته است، خطبه هاى متعددى را به اين عنوان نام داده اند. سيّد رضى در خطبه هاى 108، 128، 138، 150 و 187 برخى از ملاحم را از على(ع) نقل مى كند؛ اما اين خطبه ها را به اين نام اختصاص نمى دهد، بلكه مى گويد:
من خطبة له(ع) يذكر فيها الملاحم.
ابن ابى الحديد نيز خطبه هايى را به نقل از مداينى در اين باره آورده است. ^۱
سروى هم كلماتى را به امام نسبت داده، مى گويد: آن را در خطبه ملاحم معروف به الزهراء بيان فرمود ^۲ كه پيش از اين، ذيل خطبه الزهراء به آن اشاره شد. اما در منابع متأخر جملاتى درباره ملاحم به آن حضرت نسبت داده مى شود كه در كتب قديمى به چشم نمى خورد؛ مثلاً آقابزرگ از خطبه الملاحم ـ كه سيّد عبداللّه شبّر در كتاب علامات الظهور پس از خطبة البيان آورده ـ خبر مى دهد. ^۳ يا در كتاب هاى علايم ظهور، مطالب فراوانى به عنوان ملاحم از امير مؤمنان نقل مى كند كه مستند درستى از آن يافت نمى شود و بيشتر آنها از منابع و راويان عامه است؛ چنان كه در عقد الدرر مطالبى طولانى درباره سفيانى و ديگر نشانه هاى ظهور، بدون ذكر سند، از على(ع) نقل شده ^۴ يا سيّد بن طاووس از كتب اهل سنت در التشريف بالمنن به جمع آورى چنين مطالبى پرداخته است.

سخن آخر

از مطالبى كه گذشت، روشن شد كه بسيارى از آنچه در كتب متأخر به عنوان خطبه هاى امير مؤمنان(ع) شهرت يافته، منبع و سند صحيحى ندارد. از اين ميان، خطبة البيان، تطنجيه و افتخار را به جرأت مى توان جعلى دانست و انتساب مطالب نادرست آن به مولاى موحدان و امير مؤمنان(ع) را ظلم به آن حضرت محسوب كرد.
منشأ اين خطبه ها بيشتر كتاب المناقب ابن شهرآشوب سروى مازندرانى و همچنين مشارق الأنوار حافظ رجب بُرسى است. البته گفته شد كه برخى از اين خطبه ها نيز در نهج البلاغة و منابع معتبر وجود دارد؛ گرچه به نام آن اشاره نشده و گاه در مضمون آنها تفاوت هايى به چشم مى خورد.