مطالعه اي در مورد حديثي كهن - صفحه 65

بيان شده است. سؤال از اهل كتاب در مسائل دينى و عقايد ممنوع است. آنها نمى توانند كسى را هدايت كنند; چرا كه خود به گمراهى غلطيده اند; اما رخصت داده شده كه حكايات آنها بازگو شود.
ابن اثير ۱ معانى متفاوتى از اين حديث ـ سواى آن چه كه در قبل ذكر شد ـ, ارائه نموده است. در اين معانى, غالباً ويژگى هاى معجزه گونه حكاياتْ مورد تأكيد قرار گرفته و نكات ديگرى نيز ذكر شده است: حرج, معناى خاصى دارد و براى بيان گناه و اعمال ممنوع به كار مى رود. ۲ لا حرج, به لا إثم ولا بأس تأويل شده است. ۳ حديث نقل شده دلالت دارد كه گناه و حرجى در نقل حوادث شگفت انگيز رخ داده براى بنى اسراييل نيست, حتى اگر اين وقايع براى مسلمانان رخ نداده باشد; اما اين, بدان معنا نيست كه دروغ گفتن جايز باشد.
ابن اثير, معانى متفاوت ديگرى نيز بيان داشته است: گناه و حرجى در نقل حكايات بنى اسراييل نيست; چه اين داستان ها درست يا نادرست باشند. دورى زمان بين روزگار بنى اسراييل و اسلام, بررسى اصالت داستان ها را غير ممكن مى كند و راوى نمى تواند در مورد وثاقت آنها مسئوليتى بر عهده گيرد. اين بيان, متعارض با احاديث منقول از پيامبر است كه بيان مى دارد, در صورتى حديث نقل مى گردد كه از درستى راويان و وثاقت روات آن مطمئن گرديم. ۴
تفسير پذيرفته شده توسط عزيزى (م 1070ق) تعبيرى روشن و واضح است. عزيزى, روايت نقل حديث از بنى اسراييل را اين گونه تأويل مى كند: حكايات و مواعظ آنها را بيان كنيد (بلغوا عنهم القصص و المواعظ). معناى لا حرج, اين است كه لازم

1.النهاية, ج ۱, ص ۳۶۱.

2.ر.ك: المفردات فى غرائب القرآن, راغب الاصفهانى, قاهره ۱۳۲۴ق, ص ۱۱۱, مدخل حرج.

3.ر.ك: بحارالأنوار, ج ۴, ص ۴۹۵ (چاپ جديد).

4.النهاية, ج ۱, ص ۳۶۱; قصص الانبياء, الجزائرى, نجف, ۱۹۶۴م, ص ۵۲۲ (نقل از ابن اثير); همان, ما قبل ص ۵۲۲.

صفحه از 86