علوم حديث: لطفا توضيحى درباره كتابهاى رجالى آية اللّه بروجردى، اسانيد كافى و تهذيب، و… بفرماييد.

استاد واعظ زاده: بله، همان طور كه در مقدمه اين كتاب ها من نوشته ام، اينها دو سلسله كتاب است: يك سلسله، «ترتيب الأسانيد» است كه تمام سندهاى «كافى» را جداگانه زير هم ترتيب داده اند. مثلا همه رواياتى را كه از ابوعلى اشعرى است، رديف كرده اند و آن وقت، اين سندها كه يك نوع است، يك سند است، با هم در ميانه سند اختلاف دارند؛ گاهى اسم يك راوى، گاهى كنيه اش، گاهى هم اسم پدرش يا جدش آمده است.
به عنوان نمونه، روايات صدوق، تاريخ ندارد كه بشود فهميد يك حديث كى نقل شده است. اين در اختيار داشتن ترتيب اسناد ها،براى آنكه انسان درك كند كه يك راوى از چه كسى و از چند طريق نقل مى كرده، بسيار مفيد واقع مى شود. مثلا ابوعلى اشعرى يا علىّ بن ابراهيم كه رواياتشان در «كافى» از همه بيشتر است (در حدود دو هزار حديث)،در اين ترتيب، معلوم مى شود كه از چند نفر نقل كرده اند و به چند صورت.
البته ايشان با ابداع و ابتكار خاص خودشان، اين كار را كرده اند و اين يك كار اجتهادى است. در اين روش، بسيارى از شبهات، مخصوصا در راويان مشابه و مشترك، مرتفع مى شود؛ چرا كه به عين ديده مى شود كه اين راوى، چه كسى است و از چه كسى نقل مى كند.
از كتاب هاى رجالى آية اللّه بروجردى، يك سلسله «ترتيب الأسانيد» است: ترتيب أسانيد الكافى، ترتيب أسانيد التهذيب (كه شامل «استبصار» هم هست؛ چون «استبصار» يك كتاب اضافه بر «تهذيب» نيست؛ بلكه يك قسمتى از روايات «تهذيب» را كه روايات مورد اختلاف است، جدا كرده است. من در تمام «استبصار» و «تهذيب»، دو روايت ديدم كه در «تهذيب» نبود و در «استبصار» بود، آن هم من احتمال اشتباه مى دهم)، ترتيب أسانيد من لايحضر، ترتيب