مهور بايد باشد)، نه از زمين يا از آسمان، خداوند گله اسبانى را آفريد، پس آنها را دوانيد، پس آنها عرق كردند، پس خود را از عرق آنها آفريد.
نظير اين حديث را عبدالعزيز بن محمد احمد بن منده از محمد بن شجاع نيز نقل كرده است. ۱
نسبت به مخالفت اين حديث با مقتضيات عقل تصريح شده است؛ ۲ چه بر اساس آن، خداوند پيش از آن كه خلق شود، وجود داشته است؟! غير از اين كه چنين مطالبى با اصول عقلى و دست آوردهاى فلسفى ـكه خداوند را واجب الوجود مى داندـ غير قابل قبول است.
حديث مذكور هم چنين با صريح قرآن ـكه خداوند را به وجود آمده از چيزى نمى داند: «لم يلد ولم يولد» (سوره اخلاص، آيه۳)،«هو الاول وال آخر» (سوره حديد، آيه ۲) ـ در تعارض است و نيز در حديث تحقير ذات الهى، به دور از ذوق سليم و بسيار سخيف و ركيك است، چون خداوند را از عرق اسب مى داند. اگر براى مثال گفته مى شد از نور خلق شده، حداقل چنين بى سليقگى در آن ديده نمى شد. مگر اين كه گفته شود كه اسب نزد اعراب از جايگاه اسطوره اى ويژه اى برخوردار بوده است.
گفته شده اين حديث از ساخته هاى محمد بن شجاع دانسته شده كه در دينش منحرف بود و هم چنين در طريق آن ابن مهزّم وجود دارد كه گفته شده او در مقابل پنجاه درهم، پنجاه حديث وضع مى كرد. ۳
علامه طباطبايى هنگام تفسير آيات: «ولقد آتينا داود وسليمان علماً... وحُشر لسليمان جنوده من الجنّ والانس والطير فهم يوزعون» (سوره نمل، آيه ۴۴ ـ ۱۵) ، در نقد داستان هاى مربوط به حضرت سليمان ـكه در احاديث آمده اندـ مى گويد كه آنها امور شگفت انگيز و غريبى هستند كه «عقل سليم»، بلكه تاريخ قطعى آنها را نمى پذيرد. حتى نظير آنها در افسانه هاى خرافى كمتر ديده مى شود. آنها مبالغه هايى هستند كه از امثال كعب و وهب روايت شده اند. آنها گفته اند سليمان پادشاه تمام مردم زمين بود و هفتصد سال حكومت كرد و تمام موجودات روى زمين از انس، جن، حيوانات وحشى و پرندگان جزء لشكريانش بودند، در پايتخت او سيصد هزار كرسى، هر يك براى يك پيامبر گذاشته شده بود، بلكه هزاران پيامبر و صدها هزار نفر از امراى انس و جن روى آنها مى نشستند و مادر ملكه سبا از جنيان بود، از اين رو پاهاى ملكه مانند خران سم داشت و پاهايش را پنهان مى داشت و ماجر اصرح پرده از اين حقيقت برداشت. او پادشاه چهارصد شاه بود كه هر شاه 400 هزار سرباز داشت و داراى سيصد وزير و دوازده هزار فرمانده نظامى كه هر يك، دوازده هزار سرباز داشت، ... و ديگر اخبار عجيب و غريب غير قابل قبولى كه بايد آنها قطعاً از اسرائيليات
1.الموضوعات، ج ۱، ص ۱۰۵.
2.الحديث والمحدثون أو عناية الأمة الاسلاميّة بالسّنّة النّبويّة، ص ۴۸۳؛ اهتمام المحدثين بنقد الحديث سنداً ومتناً و دحض مزاعم المشتشرقين واتباعهم، ص ۱۲۴.
3.الموضوعات، ج ۱، ص ۱۰۵؛ الكامل فى ضعفاء الرجال، ج ۶، ص ۲۹۱؛ ميزان الاعتلال، ج ۳، ص ۵۷۹.
