جايگاه عقل و مقتضيات آن در اعتباربخشي گفتارهاي ديني - صفحه 94

دانست. ۱ البته بايد يادآور شد كه آنچه در قرآن در خصوص احوالات سليمان آمده، به اندازه كافى شگفت انگيز است و چه بسا اين امر موجب تجرى وضّاعان و قصّان (داستان سرايان) شده باشد.
، از عايشه از پيامبر (ص) نقل شده است:
شش چيز موجب فراموشى مى شود: خوردن سؤر موش، انداختن شپش زنده، ادرار در آب راكد، گذشتن از وسط رديف شتران، جويدن علك و خوردن سيب. براى تقويت حافظه بايد صمغ لادن خورد. ۲
اين حديث، از نظر متن و سند سختْ ضعيف و موضوع دانسته شده است. ۳ در منابع شيعه نيز اين موارد، از معصوم، به عنوان موجبات فراموشى ذكر شده است: خوردن پنير، سؤر موش، پنير ترش، جُلجُلان (تخم گشنيز يا دانه هاى ميان انجيل) و حجامت در نقره (استخوان قَمْحَدوه، استخوان پس سرى)، راه رفتن ميان دو زن، نگاه كردن به مصلوب و تعّار (زخمى، دراز كشيده)، خواندن سنگ قبرها، ادرار در آب راكد، انداختن شپش زنده بر زمين، گذشتن از وسط رديف شتران. ۴
پر واضح است كه از نطر عقل، علم و حس ـهم چنان كه برخى نيز متذكر شده اندـ ۵ هيچ ارتباطى ميان اين امور و فراموشى وجود ندارد.
، از معاذ بن جبل روايت شده هنگامى كه پيامبر (ص) او را به سوى يمن گسيل داشت، به او فرمود:
تو به نزد مردمى از اهل كتاب مى روى. پس اگر از تو درباره مجرّه (كهكشان) پرسيدند، در جواب بگو كه آن از عرق افعى است ساكن زير عرش است. ۶
اين حديث و مشابه آن از نظر سندْ تضعيف شده و از نظر متنْ باطل دانسته شده است ۷ . برخى تصريح كرده اند كه خود متن بر بطلان خود دلالت دارد و نشان مى دهد كه اين سخنان از پيامبر (ص) نيست. ۸ هم چنين تصريح شده كه اين حديث بر خلاف عقل است ۹ كه امرى واضح است.

1.تفسير الميزان، سيد محمد حسين طباطبايى، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، بى تا، ج ۱۵، ص۳۶۹.

2.الكامل فى ضعفاء الرجال، ج ۲، ص ۲۰۴؛ الموضوعات، ج ۳، ص ۳۴؛ كشف الخفاء، ج ۱، ص۴۴۷، ج ۲، ص ۳۱۳ ـ ۳۱۴.

3.الموضوعات، ج ۳، ص ۳۴؛ كشف الخفاء، ج ۲، ص ۳۱۳ ـ ۳۱۴؛ الكامل فى ضعفاء الرجال، ج۲، ص ۲۰۴؛ ميزان الاعتلال، ج ۱، ص ۵۷۳؛ المنار المنيف، ص ۵۹.

4.الخصال، ص ۴۲۲ ـ ۴۲۳؛ بحارالأنوار، ج ۵۹، ص ۲۹۵، ج ۷۳، ۳۱۹ ـ ۳۲۰.

5.منهج نقد المتن عند علماء الحديث النبوى، ص ۳۰۹.

6.المعجم الاوسط، ج ۷، ص ۳۱؛ كنزالعمال، ج ۶، ص ۱۵۰.

7.الموضوعات، ج ۱، ص ۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ الضعفاء الكبير، ج ۳، ص ۶۰؛ ميزان الاعتلال، ج۲، ص۵۳۰؛ لسان الميزان، ج ۳، ص ۳۸۱.

8.المنار المنيف، ص ۵۹؛ منهج نقد المتن عند علماء الحديث النبوى، ص ۳۰۸.

9.منهج نقد المتن عند علماء الحديث النبوى، ص ۳۰۸.

صفحه از 91