ارزيابى مصادر و سند
اين زيارت هرچند توسّط شيخ مفيد و ابن المشهدى به صورت مرسل نقل شده، ليكن لازم است به دو نكته در اين باره توجّه داشت:
1. عبارت مجلسى (قال الشيخ المفيد قدس اللّه روحه في كتاب المزار ـ بعد إيراد الزيارة التي نقلناها من المصباح ـ ما هذا لفظه: زيارة اخرى في يوم عاشورا برواية اخرى )، به روشنى دلالت بر اين دارد كه متن زيارت ناحيه از مرويّات شيخ مفيد است، نه از انشائات يا تلفيقات و تأليفات او. مضافاً اينكه شخصيتى چون شيخ مفيد با توجّه به نزديكى اش به عصر معصومان(ع) انشائات ديگران را به عنوان متن زيارتى نقل نمايد و از آن به روايت تعبير نمايد امر بعيدى است.
به علاوه، تعبير «بعد إيراد الزيارة التي نقلناها من المصباح» اشاره به زيارتى دارد كه مجلسى از مصباح المتهجّد شيخ طوسى از عبداللّه بن سنان از امام صادق(ع) براى روز عاشورا نقل نموده است، ۱ اين عبارت نشان گر آن است كه شيخ مفيد آن را نيز از معصوم روايت نموده، ليكن چون بنا بر تأليف كتاب زيارت داشت، اسانيد را حذف نموده است. با اين لحاظ، تعبير «زيارة اخرى في يوم عاشورا برواية اخرى» نشان مى دهد كه شيخ مفيد اين زيارت ديگر را نيز از معصوم نقل نموده و بر زيارت قبلى عطف نموده است.
و گرنه، عطف زيارتى از غير معصوم بر زيارت معصوم(ع) و هم رديف نمودن آنها با هم خصوصاً با تعبير به «زيارة اخرى برواية اخرى»، بسيار بعيد و دور از ادب دينى و شيعى، به ويژه از مثل شيخ مفيد است. بله، اين اسنادْ مرسل است؛ هر چند راوى آن شيخ مفيد باشد، و تنها مى تواند تقويت و تأييدى بر اسناد معتبر ابن المشهدى باشد.
2. مطابق قاعده و مبناى رجالى وثاقت رجال مزار ابن المشهدى و اعتبار روايات آن، اين زيارت اعتبار پيدا مى كند. بحث ذيل به مبانى تحقيقى اين قاعده رجالى اشاره اى مى نمايد: ۲
اعتبار اسانيد المزار الكبير
اعتبار و صحّت انتساب كتاب المزار الكبير به ابن المشهدى، با طريق خاصّ و معتبر شيخ حرّ و نيز با طرق اجازات خوانسارى و صاحب معالم و ديگران، جاى ترديد نيست.
1.ر. ك: بحار الأنوار، ج۱۰۱، ص۳۰۳، ح۴.
2.براى تفصيل بيشتر به منابعى كه به زودى معرّفى مى كنيم مراجعه فرماييد.
