انصراف به امام زمان(ع) دارد، ليكن زمان صدور زيارت طبق آنچه در اسانيد بالا آمده، مربوط به زمان پيش از ولادت آن حضرت(ع) است؛ زيرا عبارت «خرج من الناحية سنة اثنتين وخمسين ومائتين على يد الشيخ محمد بن غالب الاصفهاني» حاكى است كه اين زيارت سه يا چهار سال پيش از ولادت امام زمان ـ عليه و على آبائه السلام ـ توسّط محمّد بن غالب از ناحيه مقدّسه صادر شده است.
مجلسى در بحار الانوار براى حلّ اين اشكال، دو احتمال مطرح مى كند و مى گويد:
لعلّها كانت اثنتين وستين ومأتين، ويحتمل أن يكون خروجه عن أبي محمد العسكري(ع). ۱
ليكن پر واضح است كه تصرّف در ظهور لفظ و حملِ تعبير كنايى «الناحية» بر امام عسكرى(ع) به مراتب راحت تر و پذيرفتنى تر از اين است كه، به صرف احتمال سهو راوى در ذكر تاريخ يا تصحيف آن در مرحله استنساخ، در لفظ تاريخ مذكور در روايت تصرّف كنيم؛ زيرا «اصالت عدم سهو راوى» براى نگه داشتن متن نصّ تقدّم دارد بر «اصالت ظهور».
قرينه ديگر اين سخن، بيرون آمدن اين زيارت توسّط محمّد بن غالب است، حال آنكه توقيعات ناحيه مقدّسه امام عصر(ع) تماماً توسّط يكى از نوّاب چهارگانه بيرون مى آمد.
شايد با چنين ملاحظاتى است كه برخى از علماء ۲ همين قول را متعيّن دانستند.
اصطلاح ناحيه مقدّسه
واژه «الناحية» و «الناحية المقدّسة» به معناى سمْت و كناره است، ليكن اين واژه به طور مفرد يا به صورت «الناحية المقدّسة» در فرهنگ شيعه از باب تقيّه توأم با احترام و رعايت ادبِ عدم ذكر به نام، بر امام زمان(ع) و احياناً بر امام عسكرى(ع) و امام هادى(ع) يا بيت آنان اطلاق مى گردد. اين سخن، اِجمالاً در فرهنگ شيعه از واضحات و مسلّمات است و سابقه ندارد كه در متون و نصوص تاريخى ما به عنوان كنايه از كسى ديگر به كار رفته باشد.
اساساً شيعه كه پيوسته درگير شرايط خفقان و تهديد از ناحيه حكّام جور و همگرايان فكرى آنان بود، استفاده از القاب و كنايات را بخش گريزناپذيرى از فرهنگ و ادبيّات خود
1.بحار الانوار، ج ۱۰۱، ص ۲۷۴.
2.از جمله علاّ مه شوشترى در قاموس الرجال، ج ۸، ص۳۳۳ ـ ۳۳۴، مى گويد: «والمراد بـ الناحية في الخبر لابدّ أن يكون العسكري(ع) لأنّ الحجّة(ع) لم يكن ولد في تلك السنة.
