قرار داده بود؛ به گونه اى كه از امير المؤمنين(ع) گاه به ابوزينب، و از امام كاظم(ع) به «عبد صالح» و «عالم» و مانند اينها ياد مى شد، ليكن هيچ يك از اين القاب اشتهار و رواج واژه هاى «الناحية» و «الناحية المقدّسة» را براى امام عصر(ع) ندارد.
از نظر پيشينه تاريخىِ اين لقب مى توان گفت، علاوه بر ادب عدم تصريح به نام معصوم(ع)، با توجّه به تحت نظر بودن امام هادى ^۱ و امام عسكرى(ع) و امام عصر(ع) در شهر نظامى سامرّاء و در كنترل بودن بيت اين بزرگواران(ع) از سرازير شدن وجوه شرعى و ارتباط شيعيان با آن بيت شريف، ضرورت تقيّه و كنايه آوردن از بيت مزبور بيشتر و ملموس تر مى شد، چنين ضرورت و وضعيتى موجب شد كه لقب مزبور در بين شيعه مصطلح گردد و جا بيفتد؛ ليكن كوتاهى زمان امامت عسكريّين(ع) نسبت به زمان حضرت ولىّ عصر(ع) و ملاحظاتى ديگر موجب مى گردد كه اين اصطلاح منصرف به امام زمان(ع) شود.
بنا بر اين، اصطلاح «الناحية» و «الناحية المقدّسة» در موارد كاربردش در نصوص شرعى و تاريخى شيعه منصرف به امام عصر(ع) است، مگر آنكه قرينه خاصّى بر خلاف آن داشته باشيم كه مقتضى حمل آن بر امام عسكرى(ع) و احياناً بر امام هادى(ع) گردد.

چگونگى روايت شيخ از ابن عيّاش

ولادت شيخ طوسى در سال 385ق، و وفات ابن عيّاش در سال 401ق، واقع شد، با توجّه به اختلال اواخر عمر ابن عيّاش و پرهيز امثال شيخ از نقل روايت از روات در چنان وضعيتى، چگونگى روايت شيخ از ابن عيّاش ممكن است كه مورد پرسش قرار گيرد.
هرچند شيخ طوسى، با توجّه به نبوغ كم نظير و آغاز به تحصيلش از كودكى، ممكن است در سالهاى مثلاً ده ـ يازده سالگى از ابن عيّاش أخذ حديث نموده باشد، ليكن نقل زياد و با واسطه شيخ از او تقريباً اطمينانى نسبى ايجاد مى كند كه شيخ موارد معدودى از