تطبيق محمد بن غالب با محمد بن غالب اصفهانى

با توجّه به منتفى بودن اتّحاد تمامى رواتى كه احتمال داشت با محمد بن غالب الاصفهانى، راوى زيارت ناحيه، اتّحاد و انطباق داشته باشند، تنها احتمال اتّحاد او با عنوان محمد بن غالب ـ كه به صورت مطلق در اسانيد متعدّد آمده ـ باقى مى ماند. حال ببينيم آيا مى توان به اتّحاد يا تعدّدشان حكم نمود؟
با توجّه به قوّت سندى، بلكه اعتبار حديث زيارت ناحيه تا محمد بن غالب الاصفهانى ـ كه نشانگر وجود چنين شخصيّتى در ميان رُوات است ـ و با عنايت به ملاحظات ذيل، تطبيق اين دو و ادّعاى اتّحاد آنها بسيار قوى به نظر مى آيد؛ زيرا:
الف. از عبارت «خرج من الناحية سنة اثنتين وخمسين ومائتين على يد الشيخ محمد بن غالب الاصفهاني» در اسناد ابن المشهدى و سيّد ابن طاووس به وضوح بر مى آيد كه راوى زيارت ناحيه بايد داراى شخصيتى شايسته تعبير به شيخوخت باشد، به علاوه او وكيل و رابط امام عسكرى با شيعيانش در دوره سخت تقيّه بود. چنين شخصى بعيد است كه گمنام باشد و جز اين حديثى از وى نقل نشده باشد.
ب. تطابق كامل نامها و طبقه حديثى آنها ^۱ و كثرت نقل حديث از محمد بن غالب با همين نام بى آنكه خوف اشتباه با شخصيّت معاصر او باشد، قرينه ديگرى بر اتّحاد اين دو عنوان است.
ج. اين مقدار تفاوت كه راوى زيارت ناحيه با لقب اصفهانى آمده، بر خلاف محمد بن غالب كه بدون لقب در روايات آمده، نمى تواند علامت تعدّد آنها باشد؛ زيرا ذكر نام روات به گونه هاى مختلف امرى عادى و رايج است. نمونه آن همين محمد بن عبد اللّه بن غالب است كه گونه هايى از تفاوت عناوين وى را ذكر نموديم.

نتيجه بررسى

بنا بر اين، احتمال تطابق دو عنوان و اتّحاد آنها بسيار قوى است؛ ليكن اين قوّتِ احتمال نه