هم به وزن اشكالات بر زيارت ناحيه واقف گردد و هم تصوّر نشود كه مقصود ناقد به درستى رسانده نشده است، ليكن كاش ناقد محترم به جاى برخورد شتاب زده با درنگى عالمانه به موارد شبهاتش مى نگريست تا به چنين مناقشاتى روى نمى آورد؛ زيرا وقتى زيارت صادر از ناحيه مقدّسه جنبه تعليمى داشته باشد، فرازهاى آن بايد به تناسب حال زائر نامعصوم باشد.
مضافاً، اندك تأمّلى در متون ساير دعاها و زيارات همگونى مضامين آنها را به خوبى روشن مى سازد.
نكته ديگرى كه نبايد از نظر دور داشت اينكه اصل عبارات زيارت، با توجّه به انسجام و رعايت ساير ويژگى هاى بديعى از شيوايى درخور توجّهى برخوردار است، ليكن ترجمه نازيباى آن به فارسى از سوى ناقد متن و محتواى آن را نيز تحت الشعاع قرار داده است.
اشكال ششم. نسبت زيارت به بعضى از علماء، ناقد محترم در خلال كلامش سخنى از علاّمه مجلسى نقل مى كند، و در صدد است اين گونه القاء نمايد كه مجلسى احتمال صدور زيارت از سيد مرتضى يا شيخ مفيد را قوى مى شمارد، مى گويد:
او (مرحوم مجلسى) در جاى ديگر فرموده است: ظاهراً اين زيارت انشاى سيد مرتضى و شيخ مفيد است، ^۱ ولى به نظر ما چون اين متن از نظر فصاحت و بلاغت ضعيف است و تكلفات ناموجّهى در آن وجود دارد، خيلى بعيد است سيدمرتضى و شيخ مفيد ـ كه هر دو قهرمان علم و ادبيات عرب اندـ اين متن پرتكلّف و ضعيف را انشا كرده باشند.
پاسخ. بايد توجّه داشت كه مرحوم مجلسى اين سخن را در باره متن اصلى زيارت ناحيه ـ كه وى آن را از المزار الكبير و مزار شيخ مفيد نقل مى نمايد ـ نفرموده است، بلكه آن را در باره زيارتى مى گويد كه سيّد ابن طاووس از سيّد مرتضى نقل نموده، و هيچ يك آن را به معصوم اسناد نداده اند.
و ما در بررسى متن سوم زيارت ناحيه، ضمن عدم انكار احتمالى كه از مرحوم مجلسى نقل شد، روشن خواهيم ساخت كه زيارت مزبور با زيارت ناحيه مقدّسه تفاوت اساسى دارد، از اين رو خلط نمودن بين آنها شايسته مقام تحقيق نبوده است؛ زيرا دو زيارت با تفاوت هاى كلّى كه هم در مضامين و هم در اسناد و هم منابع نقل دارند، اگر يكى دچار ضعف و اشكالى