هشام بن عمار، عن الوليد بن مسلم، عن الاوزاعى، عن قتادة، عن انس مرفوعاً:
ان امتى ستفترق على اثنين و سبعين، كلها فى النار الاّ واحدة و هى الجماعة»
و اخرج ابو القاسم الاصبهانى فى «الحجة فى بيان المحجة» (18) من طرق عن جماعة عن الاوزاعى، حدثنى زيد الدقاشى، عن انس به.
منهم: معاوية بن صالح، و ابو اسحاق الفزارى، و عيسى بن يونس.
* اِكْتَشِف العلة فى سند هذا الحديث، و رجّع الوجه المحفوظ
*الجواب:
لو نظرنا فى السندين المذكورين، لوجدنا أنه قد اختلف فى رواية هذا الحديث على الاوزاعى، فالسند الاول ظاهره الصحة. ولكن يبقى الاختلاف على الاوزاعى فيه.
و الوليد بن مسلم من اصحاب الاوزاعى، ولكنه قد خولف فى سنده عن الاوزاعى، خالفه الأكثر و الأتقن، فلاشك أن روايتهم هى الأصح.
ولكن يرد هنا: ان الوهم فى السند الاول قد يكون ممن هو دون الوليد بن مسلم، ألا و هو هشام بن عمار، فانه كان قد تغير، و كان يلقن فيتلقن، و قد انكر عليه غير حديث اخطأ فيه، فالحمل عليه فى هذا الوهم أولى من الحمل فيه على الثقة الضابط و من هنا يتضح لنا: ان السند الاول شاذ و ان الوجه المحفوظ عن الاوزاعى هو الوجه الثانى، و هو معلول بضعف يزيد الرقاشى.
65. معجم مصطلحات الحديث، سليمان مسلّم الحرش، حسين اسماعيل الجمل، الرياض، مكتبة العبيكان، چاپ اول، 1417ق / 1996م.
شيوه مؤلفان چنين است كه هر اصطلاحى را كه تعريف مى كنند در پاورقى نام كتابها و شماره جلد و صفحات آن را كه اصطلاح در آن تعريف شده است ذكر مى كنند. مثلاً در صفحه 66 تحت عنوان شاهد چنين آمده است:
هو الحديث المشارك لحديث آخر فى اللفظ و المعنى فقط مع الاختلاف فى