راوي كتاب سليم بن قيس بر ترازو - صفحه 147

فرشته پشت سر فاطمه بودند و تا سر زدن سپيده صبح پيوسته تسبيح و تقديس خداوند مى گفتند. ۱
28. استاد على اكبر غفارى در هامش كتاب الغيبة، شعبه را «ثقه، حافظ و متقن» خوانده كه همه از بهترين الفاظ مدح و توثيق است. ۲ علاّ مه امينى به نقل از طحاوى، شعبه را چنين توصيف كرده است: «به يقين او مورد وثوق، ضابط و حجت در حديث است». ۳ همو، نام شعبه را جزو تابعان راوى حديث غدير خم آورده و اقوال بزرگان را در تجليل از او رديف كرده است: «امام المتقين، امام الأئمة، اميرالمؤمنين في الحديث»، ۴ و در پايان، با عنوان «قول الإمام أبي البسطام شعبة بن الحجاج» به قول وى، براى اثبات اين معنا كه بر پايه حديث منزلت، على(ع) افضل همه امت محمّد(ص) است و به اين دليل كه هارون افضل امت موسى(ع) بوده استشهاد كرده است. ۵
30. افزون بر اين همه فضيلت ها، شعبه در كار تفسير قرآن نيز دست داشته و نام او جزو تابعان صاحب تأليف در تفسير قرآن، در سده دوم هجرى مذكور افتاده است. ۶ و چون نزد ابى زيد سعيد بن اوس انصارى، از شعبه بن حجاج ياد شد، ابو زيد گفت: «آيا جز اين است كه دانشمندان فقط شعبه اى از [وجود لبريز از دانشِ] شعبه اند؟» ۷

3 ـ 2. نقد و جرح راوى كتاب سليم از سوى مهم ترين منتقد او

1. شعبة بن حجّاج به ابان بن ابى عياش بدبين بوده و نظر [بسيار ]نامساعدى درباره او داشته است. ۸ شعبه، بى شك، بزرگ ترين و مهم ترين منتقد ابان بوده كه وى را با صراحت تمام آماج سخت ترين انتقادها قرار داده است.
2. سابقه آشنايى و ديدار شعبه و ابان. بنابر گزارش هاى تاريخى و شواهد در دسترس، شعبة بن حجاج (م 160ق) با ابان بن ابى عياش (م 138ق) هم عصر بوده و بنابر علاقه مشتركشان كه حديث و مسائل مربوط به آن بوده، كما بيش با يكديگر ديدار، نشست و برخاست و گفت وگو هم داشته اند؛ به خصوص كه هر دو از نظر مكانى نيز در بصره ساكن و به اصطلاح همشهرى

1.الغيبة، ص ۱۲۱.

2.مناقب آل ابى طالب، شهرآشوب، ج ۳، ص ۱۲۰.

3.الغدير، ج ۱، ص ۴۰.

4.همان، ص ۷۶.

5.همان، ج ۳، ص ۲۰۱.

6.مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۱، ص ۲۸.

7.تاريخ بغداد، ج ۹، ص ۲۶۶.

8.التاريخ الصغير، ج ۳، ص ۵۳؛ تهذيب الكمال، ج ۱، ص ۳۰۸.

صفحه از 155