جاعل كتاب سليم و درون مايه پرآفت «برخاسته او»(كتاب سليم)، مناسبت كامل وجود دارد و همان طور كه «بوفون» گفته است: «سبك هر كس خود اوست»؛ ۱ در ميان خبرهاى جاى گرفته در كتاب سليم، تقريباً خبرى نست كه انگ و رنگ جاعلش را نداشته باشد. با توجّه به اين واقعيت برخى منتقدان جدّى كتاب سليم در كنار نقد خارجى و سندى كتاب به نقد درونى و محتوايى آن پرداخته اند. آنان معنا و مقصود را در كتاب فى الجمله صحيح مى دانند ۲ و مى گويند كتاب براى هدف درستى جعل شده و جعل كننده اش امور مشهور و نامشهورى را گردآورده و چيزهاى نادرستى را در آن جاى داده است. ۳ بدين ترتيب، كتاب دربردارنده امور باطلى است ۴ و در آن مطالب سست و بى پايه و خبرهاى دروغ وجود دارد ۵ و مشتمل بر امورى است كه با معلوم متواتر، مخالف است ۶ و منكراتى را در خود فراهم آورده است. ۷
5. علاّ مه حلّى ـكه مطالب فاسدى در كتاب مى ديده ـ رأى داده است كه در اين گونه موارد بايد توقّف كرد. ۸ شهيد ثانى، سخن علاّ مه حلى را نقد و در اين باره موضوع سخت تر اتخاذ كرده است:
توقف در مطالب فاسد كتاب سليم، هيچ وجهى ندارد، بلكه بايد در همه كتاب، به سبب ضعف ضعف سندش، توقف كرد. شايسته است بگوييم مطالب فاسد كتاب مردود و غيرقابل قبول است و در مطالب ديگر آن بايد توقف كرد. ۹
6. اين همه، سبب شده تا اعاظمى چون شيخ مفيد كتاب سليم را به عنوان كتابى غير قابل اعتماد معرفى كنند ۱۰ و به عدم جواز تقليد از كسانى كه به تمام مندرجات كتاب سليم اطمينان نموده اند، رأى دهند ۱۱ و بر ضرورت رجوع به متخصصان فنّ حديث، براى تشخيص سَره كتاب سليم از ناسره آن تأكيد ورزند ۱۲ و رجاليان بزرگى چون علاّ مه محمدتقى شوشترى، صراحتاً اعلام دارند كه نقل و روايت بزرگان و ستايش امثال نعمانى از كتاب سليم به آن اعتبار نمى بخشد. ۱۳
1.شرح الكافى، ج ۱۱، ص ۸۷.
2.ابوحيان توحيدى، ذكاوتى قراگزلو، ص ۱۶.
3.تصحيح اعتقادات الامامية، ج ۵، ص ۱۴۹.
4.شرح الكافى، ج ۲، ص ۳۷۳ ـ ۳۷۴.
5.شرح الوافى، ج ۱، ص ۵۵.
6.همان، ص۱۰۰.
7.قاموس الرجال، ج ۱، ص ۴۴۳.
8.خلاصة الاقوال، ص ۸۳؛ الفوائد الرجالية، ص ۳۲۵.
9.الفوائد الرجالية، ص ۳۲۵.
10.تصحيح اعتقادات الامامية، ج ۵، ص ۱۴۹ ـ ۱۵۰.
11.همان.
12.همان، ص ۱۵۰.
13.الاخبار الدخيلة، ص ۲۳۴.
