راوي كتاب سليم بن قيس بر ترازو - صفحه 154

138ق، بوده، و با ملاحظه اين امر كه بر پايه مطالب آغاز كتاب سليم بن قيس، ابان كمى پيش از مرگش، كتاب را به عمر بن اذينه سپرده است، به نظر مى رسد جاعل يا جاعلان كتاب، از اوايل حكومت بنى عباس انتشار كتاب سليم و جاى دادن آن در ميراث فكرى ـ فرهنگى شيعه را در دستور كار خود قرار داده بوده اند.
12 . يكى از پرسش ها و ابهاماتى كه درباره شخصيت ابان بن ابى عياش، به عنوان يكتا راوى كتاب سليم بن قيس وجود دارد، اين است كه چرا كتابى با مضامين مورد پسند، گرايش سخت متطرّف شيعه را، شخصى چون ابان كه از علماى عامه محسوب مى شده، روايت كرده است.
13. استنباط نو و مهمّ، نگارنده بر پايه داده هاى پژوهش دامنه دارى كه درباره شخص سليم بن قيس هلالى انجام داده، ۱ به اين نتيجه نو و مهم رسيده است كه مجعول بودن كتاب سليم را از زاويه ديگرى نيز مى توان مورد مطالعه قرار داد كه همانا «احراز صحت يا عدم صحت انتساب كتاب سليم»، به فرض درستى سند، به شخصى به نام سليم بن قيس هلالى است.
تحقيق و تتبع گسترده براى نگارنده مسجَّل ساخت كه هيچ گاه شخصى به نام سليم بن قيس هلالى در تاريخ اسلام و در بستر واقعيت، وجود خارجى و حضور عينى نداشته و هيچ رد پايى از اين نام در تاريخ يافته نمى شود و هرچه از سليم يا درباره سليم گفته اند مستند و منسوب به همين كتاب مشهور است. بنابراين، سليم بن قيس هلالى، نامى بى مسّما، ساختگى و موهوم است و ابان بن ابى عياش، يا شخص [و اشخاص ]ديگرى ـكه كتاب سليم را جعل كرده اندـ ۲ عنوان «سليم بن قيس هلالى» را هم جعل نموده اند و اين نام، ساخته ذهن يك يا چند تن از نامبردگان است؛ با اين هدف آگاهانه كه كتابى را كه از كنار هم نهادن غثّ و سمين فراهم آورده اند، به او نسبت دهند. و از آن جا كه نمى خواسته و يا نمى توانسته اند كتاب را از جانب خود بگويند و روايت كنند، در دهانِ «سليم خيالى» گذارده و از زبان او گفته اند و روايت كرده اند. در هيچ يك از كتب تاريخ، تراجم، وفيات. حديث، تفسير و رجال و... اشاره اى به احوال سليم بن قيس نشده است مگر با استناد به كتاب سليم، به روايت ابان بن ابى عياش (= دور باطل). پس اصل نسبت كتاب به اين نام جعلى و دروغ است؛ چون اين نام ساختگى و دروغ است. توجّه به اين امر از آن جهت بسيار با اهمّيت است كه اغلب مدافعان كتاب سليم، كلّ اعتبار كتاب را به سبب انتساب آن به سليم به قيس هلالى دانسته اند.

1.در مقاله مستقلى زير عنوان: «پژوهشى درباره سليم بن قيس هلالى».

2.معرفة الحديث، ص ۲۵۹ ـ ۲۶۰.

صفحه از 155